Sprawozdanie z III Radomskich Spotkań Prawników

Moderatorem drugiego panelu pierwszego modułu merytorycznego konferencji był prof. Bartosz Liżewski (UMCS). Panel rozpoczął się od wystąpienia adw. Jerzego Naumanna, który w referacie „Etyka zawodowa a odpowiedzialność dyscyplinarna” próbował odpowiedzieć na pytanie, czym dla prawnika jest etyka i jaką rolę w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej prawników odgrywają kodeksy etyki.

W drugim referacie, który wygłosiła dr Patrycja Kozłowska-Kalisz (UMCS), przedstawiono „Rolę samorządu zawodowego radców prawnych w zakresie egzekwowania odpowiedzialności dyscyplinarnej”¹. Prelegentka w referacie przedstawiła model normatywny odpowiedzialności dyscyplinarnej radców prawnych w kontekście ustawowych zadań samorządu radcowskiego. Opierając się na własnych doświadczeniach, nabytych w związku z pełnieniem funkcji okręgowego rzecznika dyscyplinarnego, wskazywała znaczenie zaangażowania w pionie orzecznictwa dyscyplinarnego radców prawnych mających znaczący i wieloletni dorobek w świadczeniu pomocy prawnej.

Kolejnym prelegentem był prof. Mariusz Wieczorek (UTH), którego wystąpienie było pierwszym, w którym podjęto kwestię odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich. W początkowej części referatu zatytułowanego „Aksjologia odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich”, przedmiotem rozważań był zakres podmiotowy odpowiedzialności dyscyplinarnej. Stosując argumenty wykładni językowej i systemowej prof. M. Wieczorek skonstatował, że de lege lata brak jest podstaw do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych wobec osób, które są wykładowcami na uczelniach, nie będąc nauczycielami akademickimi, w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Stwierdził również, że ze względu na rolę, jaką odgrywają osoby zatrudnione na podstawie umowy cywilnoprawnej istnieje potrzeba wprowadzenia do p.s.w.n. przepisów, które jednoznacznie rozstrzygałyby o stosowaniu przepisów o odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich do osób prowadzących zajęcia ze studentami na podstawie umów prawa cywilnego. W drugiej części referatu prof. M. Wieczorek skoncentrował się na wykazaniu, że najważniejszą wartością chronioną przepisami prawa dyscyplinarnego jest prawda, bez której nauczyciel akademicki nie będzie w stanie rzetelnie wypełniać obowiązków badawczych, dydaktycznych i organizacyjnych, a także dbać o godność zawodu.

Ostatni referat w tej części konferencji, zatytułowany „Kary dyscyplinarne”, wygłosił prof. dr hab. Maciej Rogalski (UŁ). Analizując przepisy ustaw stanowiących o karach dyscyplinarnych stosowanych wobec prawników i nauczycieli akademickich starał się ustalić, czy system kar dyscyplinarnych tworzy spójny i uporządkowany system kar orzekanych w stosunku do nauczycieli akademickich oraz osób wykonujących zawody prawnicze, czy też taki, który opiera się na zróżnicowanym modelu odpowiedzialności, nie tylko pomiędzy odpowiedzialnością nauczycieli akademickich, a pozostałych grup zawodowych, ale także w ramach odpowiedzialności poszczególnych grup zawodowych wykonujących zawody prawnicze. Wykazał, że nie istnieje jednolity wzorzec odpowiedzialności dyscyplinarnej, przy czym stosowane w analizowanych ustawach rozwiązania w zakresie stosowanych kar dyscyplinarnych są do siebie zbliżone, a w szczególności odsyłają do przepisów Kodeksu karnego oraz Kodeksu postępowania karnego. Zauważył również, że w niektórych ustawach regulujących odpowiedzialność dyscyplinarną można wyróżnić poza karami dyscyplinarnymi (wymienionymi w katalogu kar), także „kary dodatkowe”. Posługując się kryterium funkcji kar dyscyplinarnych stwierdził, że pełnią one przede wszystkim funkcję wychowawczą (prewencyjną) i represyjną. Do pierwszej grupy prof. M. Rogalski zaliczył karę upomnienia oraz karę nagany, a do drugiej karę usunięcia z zajmowanej funkcji oraz przeniesienie na inne miejsce służbowe, a przede wszystkim najbardziej dolegliwą dla skazanego karę pozbawienia prawa wykonywania zawodu (złożenia z urzędu). Stwierdził również, że kary dyscyplinarne pełnią także funkcję oczyszczającą, tj. uwalniają grupę (korporację) od jednostek niepożądanych, niespełniających stawianych wymagań lub sprzeniewierzających się przyjętym standardom.

Dyskusję rozpoczął adw. Krzysztof Zuber od krytycznego przedstawienia jednego z orzeczeń Izby Dyscyplinarnej SN, w którym sędziowie nie odnieśli się do zarzutów kasacyjnych, ale dokonywali nieuprawnionej oceny Kodeksu Etyki Adwokackiej.

Prowadzący dyskusję prof. M. Wieczorek oraz sędzia Jarosław Łuczaj zgodnie stwierdzili, że w odniesieniu do ID SN nieuprawnione jest używanie określenia „sąd”, a do tworzących je osób miana sędziów.

Prof. Katarzyna Dudka, nawiązując do referatu prof. M. Rogalskiego, zakwestionowała możliwość wprowadzenia kodeksu etyki osób wykonujących zawody prawnicze, ze względu na zbyt szeroki zakres przedmiotowy potencjalnej regulacji. Stwierdziła jednak, że wart debaty jest pomysł uchwalenia specjalnego „kodeksu postępowania dyscyplinarnego”. Uznała również, że wprowadzenie ławników do składów orzekających w ID SN nie jest właściwe.

Adw. Małgorzata Tyszka-Hebda wprost stwierdziła, że dopóki kasacje w sprawach dyscyplinarnych będą trafiały do ID SN, a nie do Izby Karnej SN, to nie będzie podstaw do przyjęcia, że zostały rozpoznane przez sąd w konstytucyjnym rozumieniu.

SSN dr Michał Laskowski stwierdził również, że idea wyodrębnienia w SN odrębnej jednostki organizacyjnej właściwej w sprawach dyscyplinarnych, sama w sobie jest warta dyskusji i może sprzyjać jakości orzecznictwa w sprawach dyscyplinarnych. Polemicznie odniósł się do krytycznego poglądu prof. K. Dudki o wprowadzaniu ławników do orzekania w sprawach dyscyplinarnych.

Prof. Radosław Giętkowski, nawiązując do rozważań SSN prof. Włodzimierza Wróbla o celach odpowiedzialności dyscyplinarnej stwierdził, że budowa zaufania do korporacji zawodowych nie jest podstawowym, ale drugoplanowym celem tej odpowiedzialności. Za jej zasadniczy cel uznał właściwe wykonywanie zadań publicznych przez osoby wykonujące zawody zaufania publicznego.

Druga część konferencji, w której punkt ciężkości został położony na praktyczne aspekty odpowiedzialności dyscyplinarnej prawników i nauczycieli akademickich, a wśród mówców dominowały osoby pełniące rolę rzeczników dyscyplinarnych lub orzekające w sprawach dyscyplinarnych – obejmowała dwa panele. Moderatorem pierwszego z nich była adw. dr Monika Strus-Wołos (UTH Radom), która po przedstawieniu dorobku zawodowego prelegentów poprosiła o zabranie głosu prof. dr hab. Katarzynę Dudkę (UMCS). W referacie pt. „Postępowanie wyjaśniające i dyscyplinarne w sprawach nauczycieli akademickich z perspektywy rzecznika” Pani Profesor przeprowadziła krytyczną analizę przepisów dyscyplinarnych odsyłających do odpowiedniego stosowania przepisów KPK. Wskazywała, że zwłaszcza w przypadku szkół wyższych, które nie prowadzą kierunku prawo, stopień sformalizowania postepowania dyscyplinarnego nauczycieli akademickich, będący konsekwencją odesłania do odpowiedniego stosowania przepisów KPK nastręcza daleko idących problemów rzecznikom i członkom komisji dyscyplinarnych, którzy nie mając wykształcenia prawniczego nie są stanie przeciwdziałać działaniom zawodowych obrońców obwinionych ukierunkowanym na przewlekanie postępowania. Skonstatowała, że gwarancyjny charakter przepisów KPK mających zastosowanie do postępowań dyscyplinarnych nauczycieli akademickich stwarza zagrożenie dla efektywności tych postępowań.