System sądownictwa w Republice Litewskiej

Co 5 lat, a także przy awansowaniu, działalność każdego sędziego jest oceniana przez specjalnie do tego powołaną komisję, w skład której wchodzą trzy osoby niebędące sędziami i czterech sędziów wybranych przez Radę Sędziów. Każdego sędziego, uczestnika konkursu na wyższe stanowisko, ocenia ww. komisja i komisja selekcyjna, w skład której wchodzą nie tylko sędziowe, ale także przedstawiciele społeczeństwa.

Stała komisja do oceny sędziów w składa się z siedmiu członków, których kadencja trwa tak długo, jak kadencja Rady Sędziów. Trzech członków, niebędących sędziami, mianuje Prezydent RL, a czterech członków – sędziów wybiera Rada Sędziów, która również wybiera Prezesa komisji spośród swoich członków.

Artykuł 91–1 ustawy o sądach przewiduje, że ocena sędziów jest przeprowadzana w celu sprawdzenia poziomu wiedzy i umiejętności zawodowych sędziów, prezesów i wiceprezesów sądów, a także ich umiejętności stosowania w praktyce wiedzy teoretycznej, znalezienia mocnych i słabych stron w pracy sędziów, tak, aby udoskonalali swoje umiejętności. Wyniki oceny sędziów są wykorzystywane do organizowania odpowiednich szkoleń dla sędziów, przy awansowaniu sędziów i wybieraniu prezesów i wiceprezesów na nową kadencję. Ustalane jest w ten sposób, czy kandydujący sędzia odpowiada wymaganiom i dokonuje się porównania kilku kandydatów. Oceny służą także motywowaniu sędziów do podwyższania swoich kwalifikacji, a ponadto do poprawiania administrowania sądami. Ocena sędziów może być periodyczna i nadzwyczajna. Periodyczna odbywa się co 5 lat, a nadzwyczajna na życzenie samego sędziego lub gdy niejednorazowo powtarzają się błędy w pracy sędziego, a także gdy sędzia uczestniczy w konkursie, który rozstrzygnie o awansie. Przy ocenie sędziego kompleksowo ocenia się jego dzialalność zawodową i cechy osobiste. Ustawa o sądach przewiduje, że tryb oceniania ustala Rada Sędziów. Ustawa o sądach przewiduje również podstawowe zasady oceny sędziów.

Prezes lub wiceprezes sądu, który inicjował nadzwyczajną ocenę sędziego i który jest członkiem komisji oceniającej, ma obowiązek wyłączyć się od oceny takiego sędziego. Inicjator nadzwyczajnej oceny i członek komisji oceniającej, który uczestniczył w ocenianiu sędziego, nie mają prawa podejmować decyzji o awansowaniu ocenianego sędziego. Przy ocenie sędziego powinno się uwzględniać jakościowe i ilościowe wskaźniki pracy zawodowej sędziego, cechy osobiste i zawodowe sędziego, dzialalność orzeczniczą i pozaorzeczniczą siędziego. Z wynikami oceny sędzia powinien być zapoznany na piśmie. Taką ocenę sędzia ma prawo zaskarżyć do Rady Sędziów w ciągu miesiąca, licząc od dnia zapoznania się z wynikami oceny. Jeżeli w toku oceny sędziego okaże się, że prezes sądu niewłaściwie wykonuje zadania administracyjne wynikające z ustawy, sędzia uchybił godności sędziego, naruszył zasady Kodeksu etyki sędziego, nie przestrzega ograniczeń w działalności zawodowej lub politycznej sędziego, a także gdy uprawomocni się wyrok sądowy skazujący w stosunku sędziego, to może to być podstawą do rozpoczęcia badania możliwości wytoczenia sprawy dyscyplinarnej w stosunku do takiego sędziego, lub do zwolnienia sędziego albo odsunięcia go od obowiązków. Dodać należy, że ocenianie sędziów było wprowadzone niedawno i jeszcze nie wszyscy sędziowie byli poddani ocenie.

Sędzia ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za wykroczenia dyscyplinarne, czyn godzący w dobre imię sędziego, inne wykroczenia przewidziane w Kodeksie etyki sędziego lub nieprzestrzeganie ustawowo przewidzianych ograniczeń działalności zawodowej lub politycznej sędziego. Inicjatywę wytoczenia sprawy dyscyplinarnej ma Rada Sędziów, komisja etyki i dyscypliny sędziów, a także prezes sądu, w którym pracuje sędzia lub sądu wyższej instancji. O wytoczeniu sprawy dyscyplinarnej decyduje komisja etyki i dyscypliny sędziów. W wytoczonej sprawie dyscyplinarnej orzeka sąd honorowy sędziów. Decyzję sądu honorowego można zaskarżyć do Sądu Najwyższego Litwy, w którym skargę rozstrzyga 3-osobowe kolegium sędziów Sądu Najwyższego Litwy.

Sędziowie RL mają organ samorządowy – Radę Sędziów, która doradza Prezydentowi RL w kwestiach odznaczeń, awansu i odwołania sędziów, a także podejmuje inne decyzje związane z samorządem sędziów. W drodze ustawy jest powoływana Krajowa Administracja Sądowa, której zadaniem jest obsługiwanie sądów. Funkcje założyciela Administracji pełni Sąd Najwyższy.

Sędzia na Litwie nie ma prawa należeć do żadnej partii politycznej i nie ma prawa otrzymywać wynagrodzenia z żadnej pozazawodowej działalności, z wyjątkiem pracy naukowej i pedagogicznej.