Test sześciu warunków unijnego standardu pojęcia „sądu” a polski wymiar sprawiedliwości – rozważania na kanwie wyroku TSUE z 27.2.2018 r. w sprawie C-64/16 Associação Sindical dos Juízes Portugueses*

¹²⁵ Odnośnie modelu asesora i jego zależności od Ministra Sprawiedliwości, por. A. Machnikowska, op. cit., s. 288–316.

¹²⁶ W uchwale tej wyraźnie wskazano: „Sąd Najwyższy, rozważając kwestie dotyczące przenoszenia uprawnień przez piastuna organu administracji, wielokrotnie stwierdzał, że kompetencje organu administracji publicznej – przyznane mu na podstawie przepisu szczególnego, nienależące jednak do sfery administracji publicznej – nie mogą być przekazywane innej osobie. W szczególności w uchwale z 5.4.2007 r., I PZP 3/07 (OSNP Nr 21–22/2007 r. poz. 308) stwierdził niedopuszczalność przenoszenia przez Ministra Sprawiedliwości na inne osoby (sekretarza i podsekretarza stanu) kompetencji do mianowania i zwalniania asesorów sądowych, uznając, że mianowanie i zwalnianie asesorów dotyczy wykonywania władzy sądowniczej sensu stricto, a zatem wykracza poza sferę administracji publicznej i nie może być przekazane innej osobie. Uchwała ta nawiązuje do powszechnie znanego, ugruntowanego, jednoznacznego i zaaprobowanego w piśmiennictwie stanowiska zajmowanego przez SN w tym przedmiocie od wielu lat w orzeczeniach dotyczących kompetencji przyznanych różnym organom administracji publicznej na mocy przepisów szczególnych, obejmujących działania nienależące do sfery administracji (por. m.in. uchwały z 27.9.1991 r., III CZP 61/91, OSNCP Nr 4/1992, poz. 49; z 22.12.1980 r., III CZP 38/80, OSNCP Nr 7/1981, poz. 121; z 10.10.1979 r., III CZP 65/79, ­OSNCP Nr 3/1980, poz. 46; z 9.2.1974 r., III CZP 64/73, OSNCP Nr 78/1974, poz. 121; wyrok z 19.3.1982 r., III CRN 35/82, niepubl.). Z tych względów należy stwierdzić, że przewidziane w art. 75 § 3 w zw. z art. 75 § 2 pkt 1 PrUSP uprawnienie do przeniesienia sędziego na inne miejsce służbowe przysługuje wyłącznie Ministrowi Sprawiedliwości, w związku z czym nie może być przekazane innej osobie, w tym sekretarzowi lub podsekretarzowi stanu. Sprzeciwia się temu także zasada równorzędności między przedstawicielami władzy wykonawczej i sądowniczej. Jest oczywiste, że sędzia, którego status wywodzi się bezpośrednio z Konstytucji oraz decyzji Prezydenta RP, opartej na uchwale organu konstytucyjnego, jakim jest Krajowa Rada Sądownictwa, pozostaje na wyższej pozycji ustrojowej niż sekretarz oraz podsekretarz stanu – urzędnicy niewchodzący w skład Rady Ministrów i niezaliczani do organów administracji rządowej. Stanowią oni element struktury politycznej (kierowniczej) ministerstwa, jako pomocnicy ministra, pomagający w kierowaniu resortem; są najbliższymi współpracownikami ministra i najwyższymi urzędnikami ministerstwa, ale nie można im przypisać funkcji organów państwowych, gdyż swoje zadania wykonują w imieniu i z upoważnienia ministra. Z tych zatem względów, decyzja bezpośrednio dotycząca statusu sędziego oraz terytorialnego zakresu władzy sądowniczej – ingerująca głęboko w zasadę podziału władz (art. 10 ust. 1 Konstytucji RP) – nie może być przez Ministra Sprawiedliwości przenoszona na inne osoby. Podejmując ją, Minister Sprawiedliwości, ponosi osobistą odpowiedzialność prawną i ustrojową, której nie może się wyzbyć ani scedować na inne osoby. Wskazano także, iż: „Sędzia, którego status wywodzi się bezpośrednio z Konstytucji oraz decyzji Prezydenta RP, opartej na uchwale organu konstytucyjnego, jakim jest Krajowa Rada Sądownictwa, pozostaje na wyższej pozycji ustrojowej niż sekretarz oraz podsekretarz stanu – urzędnicy niewchodzący w skład Rady Ministrów i niezaliczani do organów administracji rządowej. Stanowią oni element struktury politycznej (kierowniczej) ministerstwa (…)”.

¹²⁷ Na podstawie funkcjonowania tych przepisów nowa prezes SO, powołana na podstawie art. 27 analizowanej ustawy odwołała Beatę Donhoffner-Grodzicką, przewodniczącą Wydziału Karnego Sądu Rejonowego Kraków-Śródmieście, w którym toczył się proces karny lekarza z oskarżenia prywatego m.in. Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry, a także w lipcu stała w pierwszym rzędzie protestujących przeciw zmianom forsowanym przez rząd PiS. Por. sposób funkcjonowania tej praktyki na: https://krakow.wyborcza.pl/krakow/7,44425,23258434,prezes-krakowskiego-sadu-odwolala-przewodniczaca-wydzialu-karnego.html

¹²⁸ Zob. raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Od kadr się zaczyna. Zmiana prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych w okresie od sierpnia 2017 r. do lutego 2018 r. Więcej na: https://hfhr.pl/wp-content/uploads/2018/04/HFPC-Od-kadr-sie-zaczyna.pdf

¹²⁹ W dniu 29.1.2018 r. do WSA w Warszawie wpłynęła skarga Fundacji ePaństwo na ministra sprawiedliwości. Minister uważa, że kod źródłowy systemu nie jest informacją publiczną. Fundacja domaga się tymczasem jego ujawnienia. Spór rozstrzygnie sąd. Szczegóły dostępne na: https://tvn24.pl

¹³⁰ Por: http://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1098291,nieprzedluza­nie-se­dziom-okresu-orzekania.html

¹³¹ Dz.U. z 2018 r. poz. 3.

¹³² Dz.U. z 2016 r. poz. 2062 ze zm.

¹³³ Zob. art. 454 KPK.

¹³⁴ Dz.U. z 2018 r. poz. 5.

¹³⁵ Dz.U. z 2018 r. poz. 1045.

¹³⁶ Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm.

¹³⁷ Dz.U. z 2018 r. poz. 5, 650, 771, 847 i 848.

¹³⁸ Dz.U. z 2018 r. poz. 389 i 848.

¹³⁹ B. Hess, The State of the Civil Justice Union [w:] op. cit., s. 19.

¹⁴⁰ Odnośnie europeizacji postępowań zob. zamiast wielu A. Nylund, B. Krans, The European Union and national civil procedurę – a rocky road or a smooth proces? [w:] The European Union and National Civil Procedure, Intersentia, Cambridge 2016, s. 1 i n.

¹⁴¹ A. Nylund, B. Krans, Conclusions and outlook [w:] The European Union and National Civil Procedure, Intersentia, Cambridge 2016, s. 165.

¹⁴² Ibidem, s. 165–166.

¹⁴³ Zob. Report of the Special Rapporteur on the independence of ­judges and lawyers Diego García-Sayán on his mission to Poland. Więcej na: https://iustitia.pl/2249-report-of-the-special-rapporteur-on-the-independence-of-judges-and-lawyers-diego-garcia-sayan-on-his-mission-to-poland

¹⁴⁴ Por. E. Kuzelewska, D. Kloza, I. Kraśnicka, F. Strzyczkowski, European integration, democracy and the courts [w:] European judicial systems as a challenge for democracy [w:] European Integration and Democracy Series, Nr 3/2018, s. VII.

¹⁴⁵ B. Hess, The State of the Civil Justice Union [w:] op. cit., s. 19.