Transgraniczne oświadczenia spadkowe

Marta Knotz

Statut formy oświadczenia spadkowego, czyli prawo państwa ustalone na zasadach wskazanych powyżej, regulował będzie: sposób utrwalenia oświadczenia (np. ustnie, pisemnie, z udziałem świadka) oraz kwestię tego przed kim oświadczenie takie może być złożone (np. sąd, notariusz, urzędnik).

Statutem spadkowym natomiast (generalnie prawem miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci) regulowane będą takie kwestie jak: samo uprawnienie do przyjęcia lub odrzucenia spadku, dopuszczalność częściowego przyjęcia lub odrzucenia spadku, treść oświadczeń spadkowych, termin złożenia oświadczeń, skutki złożenia oświadczenia spadkowego, możliwość uchylenia się od skutków uchybienia terminowi złożenia oświadczenia spadkowego (por. postanowienie SN z 15.7.2005 r., IV CK 20/05; postanowienie SN z 5.9.2014 r., V CSK 51/14 oraz postanowienie SR w Warszawie z 24.2.2022 r., I Ns 1114/21).

Pozostawiając na marginesie kwestię samej formy oświadczeń spadkowych – należy w tym miejscu jeszcze udzielić przydatnej wskazówki dla polskich sądów, iż każdy sąd europejski, który nie ma jurysdykcji w sprawie spadkowej, posiada jurysdykcję do przyjęcia oświadczenia spadkowego od osoby, która ma miejsce zwykłego pobytu w tym państwie (art. 13 rozporządzenia 650/2012). Chodzi o przykładową sytuację, gdy spadkodawca zmarł i mieszkał np. w Niemczech i tam toczy się sprawa spadkowa, lecz jego spadkobierca mieszka w Polsce i chce w tutejszym sądzie złożyć oświadczenie spadkowe. Oświadczenie takie będzie skuteczne w państwie sądu spadku (w Niemczech) z uwzględnieniem terminu, w którym zostało złożone w sądzie ich miejsca pobytu (Polsce), bez względu na termin przekazania tego oświadczenia do sądu spadku (wyrok TSUE C-617/20). Osoby, które decydują się skorzystać z możliwości złożenia oświadczenia w państwie członkowskim ich zwykłego pobytu, powinny same poinformować sąd spadku o istnieniu takich oświadczeń. Termin na złożenie takiego oświadczenia określany jest, jak wskazano wyżej, w świetle prawa właściwego dla dziedziczenia – statutu spadku (w tym przypadku prawa niemieckiego).

Forma transgranicznych oświadczeń spadkowych przed polskim sądem spadku
Oświadczenia składane po 17.8.2015 r.	Osoby składające oświadczenie spadkowe mające zwykły pobyt w UE (poza Danią i Irlandią)	Podstawa prawna dla oceny formy oświadczenia:art. 28 rozp. 650/2012	Oświadczenie może być złożone w formie określonej przez prawo polskie lub w formie wymaganej przez prawo miejsca zwykłego pobytu
	Osoby składające oświadczenie spadkowe mające zwykły pobyt w Danii, Irlandii i państwach pozaunijnych	Podstawa prawna dla oceny formy oświadczenia:art. 66a PrPrywM w zw. z art. 28 rozp. 650/2012	Oświadczenie może być złożone w formie określonej przez prawo polskie lub w formie wymaganej przez prawo miejsca zwykłego pobytu
	Osoby składające oświadczenie spadkowe mające zwykły pobyt w państwach, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne regulujące formę oświadczeń woli	Podstawa prawna dla oceny formy oświadczenia:zapisy umowy dwustronnej regulujące formę oświadczeń woli	Zgodnie z treścią umowy
Oświadczenia złożone w okresie1.7.1966 r. –16.8.2015 r.	Osoby składające oświadczenie spadkowe mające zwykły pobyt we wszystkich państwach z wyjątkiem państw, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne regulujące formę oświadczeń woli inaczej	Podstawa prawna dla oceny formy oświadczenia:art. 25 PrPrywMa przed 16.5.2011 r.:art. 12 PrPrywM z 1965 r.	Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności (prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci). Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana (nie musi być to miejsce zwykłego pobytu tej osoby).
Oświadczenia złożone w okresie1.7.1966 r. –16.8.2015 r.	Osoby składające oświadczenie spadkowe mające zwykły pobyt w państwach, z którymi Polska zawarła umowy dwustronne regulujące formę oświadczeń woli inaczej	Podstawa prawna dla oceny formy oświadczenia:zapisy umowy dwustronnej regulujące formę oświadczeń woli	Zgodnie z treścią umowy
Wzór wniosku o udzielenie tekstu prawa obcego w przedmiocie wymaganej formy oświadczenia spadkowego (wniosek można wysłać elektronicznie z poczty służbowej na adres [email protected]): „Sąd Rejonowy w ….. w sprawie …. o stwierdzenie nabycia spadku zwraca się na podstawie art. 51a PrUSP o udzielenie informacji o prawie … – w zakresie wymaganej formy świadczeń spadkowych według stanu prawnego na (data złożenia oświadczenia). Jeśli prawo miejsca dokonania czynności nie przewiduje instytucji odrzucenia spadku, sąd zwraca się o wskazanie w jakiej formie osoba nabywająca spadek może się jego zrzec, w szczególności czy wymagana jest do tego kwalifikowana forma”.
Z uwagi na skomplikowany charakter problematyki spadków transgranicznych – autorka niniejszego opracowania zachęca do ustalania treści prawa obcego przy pomocy opinii biegłych.Arkusze informacyjne dotyczące materialnych i procesowych aspektów krajowego prawa spadkowego w poszczególnych państwach członkowskich UE są dostępne w europejskim portalu e-sprawiedliwość, https://e-justice.europa.eu/.

Strona 2 z 4«123 4 »