Wymiar sprawiedliwości w Izraelu – kolejny problem demokracji?

Jak spuentował ironicznie w Jerusalem Post dziennikarz Douglas Bloomfield, uprawniona jest teza, że „Binjamin ­Netanjahu mniej zaprząta sobie głowę realną kondycją wymiaru sprawiedliwości, a bardziej zainteresowany jest sądem, przed którym oskarżony jest o korupcję, oszustwa i nadużycie zaufania. Zapałał wielką chęcią reformowania sądownictwa w 2016 r., kiedy policja rozpoczęła śledztwo w sprawie jego korupcji”.

Na dzień dzisiejszy, ostatnim akordem pozostaje wypowiedź Emmanuela Macrona, który podczas wizyty premiera Izraela, wieczorem 2.2.2023 r. w Paryżu, ostrzegł Binjamina Netanjahu, że jeśli nie nastąpią zmiany w dalekosiężnych planach jego rządu dotyczących reformy wymiaru sprawiedliwości „Paryż powinien dojść do wniosku, że Izrael odchodzi od powszechnej koncepcji demokracji” – co miał potwierdzić urzędnik znający rozmowę. Na spotkaniu Macron „bez ogródek powiedział”, że proponowane zmiany w sądownictwie „grożą złamaniem władzy Sądu Najwyższego, jedynej instytucjonalnej kontr-władzy w sprawowanych rządach”. Lazar Berman w artykule The Times of Israel z 3.2.2023 r. „Macron ostrzega Netanjahu przed zmianami w wymiarze sprawiedliwości oraz osadnictwem” (https://www.timesofisrael.com/macron-warns-netanyahu-over-planned-overhaul-of-israeli-judicial-system/).

Gwoli sprawiedliwości należy stwierdzić, że planowane zmiany w izraelskim wymiarze sprawiedliwości mają także swoich mniejszych lub większych zwolenników.

I tak, w artykule dla „Commentary Magazine” Elliott Abrams prezes Tikvah Fund, przyznał, że Sąd Najwyższy Izraela stał się zbyt potężny. „W Ameryce nasi sędziowie Sądu Najwyższego są wybierani przez polityków: prezydenta i senatorów. Ale w Izraelu są wybierani przez samych sędziów i prawników ze stowarzyszenia adwokackiego” – napisał Abrams. Ponadto argumentował, że fakt nie posiadania przez Izrael pisanej konstytucji, kwestionuje „prawną i moralną podstawę orzeczeń Sądu Najwyższego uznających decyzje Knesetu za niekonstytucyjne”.

Dyrektor wykonawczy Israel Law and Liberty Forum, Yonatan Green opowiedział się za reformami stwierdzając, że: „Bliższe przyjrzenie się proponowanym reformom ujawnia wyważoną, uzasadnioną i rzeczywiście ewidentnie demokratyczną odpowiedź na dziesięciolecia bezprawnego nadużywania prawa”, dodając, że zmiany „nie uzasadniają zbiorowego ataku paniki”. „Prawdziwy deficyt demokracji, można znaleźć w ciągu ostatnich 30 lat supremacji sądowniczej, dzięki czemu sąd może «uchylić» izraelski parlament i ma ostatnie słowo w każdej sprawie, którą wybierze, pomimo braku faktycznej konstytucyjnej podstawy umożliwiającej taką władzę”.

Profesor Moshe Koppel, przewodniczący Forum Polityki Kohelet zgodził się z poglądem, że powinny istnieć większe ograniczenia władzy Sądu Najwyższego, wskazując przy tym, że Sąd Najwyższy Izraela ma uprawnienia, takie jak możliwość głosowania nad mianowaniem sędziów, które ma niewiele innych sądów na całym świecie.

Jak widać zdania na temat roli władzy sądowniczej we współczesnych demokracjach bywają podzielone. Na pytanie czy i jaki mają wspólny mianownik każdy musi znaleźć sobie samodzielną odpowiedź.

Justice in Israel – another problem for democracy?

The judicial reforms proposed by the new coalition, which has a majority in the Knesset, have been met with public protests in major Israeli cities such as Tel Aviv, Jerusalem and Haifa.

Among other things, the changes include a significant reduction in the role of the Israeli Supreme Court in reviewing and eliminating laws passed by the Knesset that do not comply with the Basic Laws.

Opponents of the changes argue that the reform will “deal a fatal blow” to the independence of the judiciary and, as the result, provide the government with uncontrolled power.

One may ask, is Israel becoming a country experiencing problems with its democracy? Is democracy as a system in crisis in yet another state?

Key words: judiciary, democracy, independence, rule of law

* Autor jest SSR w Lubaczowie.