Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu wobec kryzysu praworządności w Polsce – cz. 1

¹⁴ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-218391%22]} skargi dotyczą kobiet, które po 22.10.2020 r. zaszły w ciążę; u każdej badania wykazały ciężkie choroby genetyczne płodu (trisomia 20, hipoplazja móżdżku, zespół Edwardsa); ponieważ skarżące nie miały prawa do aborcji w Polsce z powodu wad rozwojowych płodu, udały się za granicę (Hiszpania, Niderlandy, Czechy) ponosząc koszty usługi medycznej niedostępnej w Polsce.

¹⁵ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-215680%22]} skarga tzw. potencjalnych ofiar; skarżące to kobiety w wieku dojrzałym, które potencjalnie planowały jeszcze zajście w ciążę, 22.10.2020 r., kiedy zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego, przestały jednak starać się o zajście w ciążę, obawiając się, że nie uzyskają pomocy w przypadku, gdy okaże się, że płód jest dotknięty poważnymi wadami.

¹⁶ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-214194%22]} skarżący zamierzał zorganizować protest publiczny w czasie obowiązywania obostrzeń covidowych; sądy krajowe uznały, że zgromadzenie skarżącego było sprzeczne z prawem, a mianowicie z art. 25 rozporządzenia sierpniowego, który zakazywał zgromadzeń powyżej 150 uczestników. Sądy zauważyły również, że pomijając kwestię konstytucyjności rozporządzenia sierpniowego, protest skarżącego był również sprzeczny z art. 14 ust. 2 ustawy o zgromadzeniach, który zezwalał na zakaz zgromadzeń zagrażających zdrowiu lub życiu zgromadzeń. Sądy uznały również, że biorąc pod uwagę naówczas aktualne wskaźniki, ryzyko rozprzestrzeniania się COVID-19 było realne i musiało zostać zminimalizowane, na przykład poprzez zakaz większych zgromadzeń publicznych.

¹⁷ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-208840%22]} Greenpeace rozpoczął międzynarodową kampanię „European Energy Transition Project”, aby zachęcić gospodarki krajowe do szybkiego wycofywania węgla w świetle kryzysu klimatycznego i przejścia z paliw kopalnych na energię odnawialną. Kampania obejmowała serię pokojowych protestów, takich jak ten, który jest przedmiotem niniejszego wniosku; taki protest odbył się w Gdańsku w dniu 9.9.2019 r. o godz. 17.00, a polegał na tym, że aktywiści poruszający się łódką Tęczowy Wojownik na burcie masowca przewożącego węgiel z Mozambiku napisali hasło: „Polska poza Węglem 2030” oraz wywiesili transparenty z napisem „Nie ma przyszłości w Węglu”; na pokład Tęczowego Wojownika tego dnia o godz. 20.00 weszła uzbrojona Straż Graniczna, celując z broni w aktywistów; przez kilka godzin status aktywistów nie był w żaden sposób określony, choć nie mogli zejść z pokładu statku; protokoły zatrzymań aktywistów wskazały datę rozpoczęcia zatrzymania jako 10.9.2019 r. o godz. 3:55; aktywiści zostali wypuszczeni po kilku godzinach, do zatrzymanych nie dopuszczono obrońców; zażalenia na zatrzymania nie zostały uwzględnione przez sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku.

¹⁸ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-213084%22]} dla odmiany ta sprawa dotyczy zatrzymania dziennikarzy obywatelskich odpowiednio na czas 27 i 28 godzin w związku z podejrzeniem popełnienia wykroczenia w czasie protestu przeciwko wycince w Puszczy Białowieskiej; skarżący skarżą się na podstawie art. 5 § 1 Konwencji, że ich zatrzymanie było bezprawne, nieuzasadnione i nieproporcjonalne; skarżący podnoszą również na podstawie art. 10 konwencji, że ich arbitralne i nieuzasadnione zatrzymanie uniemożliwiło im rozpowszechnianie informacji o ważnej kwestii interesu publicznego, a ponadto środek ten wywarł na nich i innych dziennikarzy efekt mrożący.

¹⁹ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-212926%22]} skarga dotyczy niewykonania wyroku z 2003 r., nakazującego Gminie Białogard udostępnienie skarżącemu, osobie bezdomnej, mieszkania socjalnego.

²⁰ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-212317%22]} Skarżąca organizacja pozarządowa podnosi, na podstawie art. 10 konwencji, że odmowa ujawnienia żądanych informacji (kalendarz posiedzeń Julii Przyłębskiej) przez władze krajowe stanowiła naruszenie jej prawa dostępu do informacji o znaczeniu publicznym oraz że sądy krajowe nie zbadały należycie odmowy w świetle kryteriów konwencji, w szczególności zaś sądy administracyjne nie zbadały, czy informacje, o które zwróciła się skarżąca organizacja pozarządowa, miały znaczenie dla interesu publicznego i miały znaczenie dla debaty publicznej.

²¹ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-203744%22]} skarżący pozostają w stałych związkach i chcą, aby ich związki były uznawane przez prawo; wnioskodawcy zdecydowali się na małżeństwo, ponieważ w Polsce prawo nie przewiduje żadnego innego rodzaju związku cywilnego. Każdy wnioskodawca złożył oświadczenie zgodnie z prawem krajowym, że nie ma przeszkód do zawarcia małżeństwa i że chce poślubić swojego partnera tej samej płci; za każdym razem właściwy organ odmawiał przyjęcia oświadczenia skarżących, ponieważ w Polsce małżeństwo jest związkiem kobiety i mężczyzny; skarżący wnieśli skargi konstytucyjne, które zarejestrowano pod sygn. SK 12/17; sprawa jest w toku od 2017 r. i dotychczas nie wyznaczono rozprawy.

²² Sprawy z tego obszaru omówię w trzeciej części opracowania.

²³ Dane uaktualnione w biurze informacji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu na dzień 18.1.2023 r.

²⁴ SSP IUSTITIA przystąpiła skutecznie jako przyjaciel sądu do szeregu spraw zakomunikowanych dotąd polskiemu rządowi przez ETPCz; pisemne obserwacje Stowarzyszenia uwzględnione zostały w wyrokach ogłoszonych już przez ETPCz: Grzęda przeciwko Polsce, skarga nr 43572/18, Żurek przeciwko Polsce, skarga nr 396450/18, Advance Pharma Sp. z o.o. przeciwko Polsce, skarga nr 1469/20, Broda/Bojara przeciwko Polsce, skarga nr 26691/18, Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, skarga nr 49868/19; z kolei sprawy w toku, w których IUSTITIA złożyła pisemne obserwacje to: Tuleya przeciwko Polsce, skarga nr 21181/19, Tuleya 2 przeciwko Polsce, skarga nr 51751/20, Juszczyszyn przeciwko Polsce (sprawa przed Wielką Izbą), skarga nr 35599/20, Biliński przeciwko Polsce, skarga nr 13278/20, Hejosz/Przysiężniak przeciwko Polsce, skarga nr 11708/18, Pionka przeciwko Polsce, skarga nr 26004/20, Brodowiak/Dżus przeciwko Polsce, skarga nr 28122/20, Kiełb przeciwko Polsce, skarga nr 28061/17, Frąckowiak-Mitura przeciwko Polsce, skarga nr 21998/21, Wróbel przeciwko Polsce, skarga nr 6904/22, Wałęsa przeciwko Polsce, skarga nr 50849/21; Zielińska i in. przeciwko Polsce, skarga nr 48534/20.

²⁵ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-211201.

²⁶ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-211749 %22]}

²⁷ Zob. https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-218430.

²⁸ Wyrok Wielkiej Izby z 15.3.2022 r. w sprawie Grzęda przeciwko Polsce (skarga nr 43572/18), https://hudoc.echr.coe.int/eng# {%22itemid%22: [%22001-22235s%22]}.

²⁹ Wyrok z 16.6.2022 r. w sprawie Żurek przeciwko Polsce (Skarga nr 39650/18), https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-222361.