Marsz Tysiąca Tóg dwa lata później. Suwerenność i praworządność – rola sądów po pandemii COVID-19
Rola polskiego sądownictwa w obronie praworządności
Eva Wendler*
Dobry wieczór, szanowni mówcy, drodzy koledzy!
Dziękuję bardzo za zaproszenie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów Administracyjnych (AEAJ) na to ważne wydarzenie, dziękuję za bycie razem z nami dzisiaj. Jest to – jak zawsze w tym przypadku – wielki zaszczyt i przyjemność dla AEAJ, że może przyczynić się do tych znaczących działań, które tworzą podstawy naszych europejskich wartości.
Niestety prezes naszego stowarzyszenia Edith Zeller, nie może uczestniczyć aktywnie w dzisiejszym wydarzeniu, albowiem jest w drodze do Francji, gdzie będzie odbywało się spotkanie naszego stowarzyszenia. Chciałabym skorzystać z okazji, by przekazać Wam jej serdeczne pozdrowienia. Uczestnictwo w Marszu Tysiąca Tóg w Warszawie wywarło na Edith Zeller niezatarte wrażenie, ona jest nadal głęboko poruszona, gdy mówi o tym wydarzeniu i jest pod wrażeniem oporu i odwagi naszych polskich kolegów. Zawsze kończy opowieść o tym podkreślając, że ten marsz nie był tylko w sprawie naszych polskich kolegów, ale był dla wszystkich sędziów w Europie.
Pozwolę sobie dodać, że w Centralnej i Zachodniej Europie wszyscy możemy uczyć się od polskich kolegów wrażliwości, odwagi i działań w obronie niezawisłości sędziów. Musimy nieustannie bacznie obserwować sytuację i zmiany w naszych krajach, reagować krytycznie i działać na czas. Każdy system sądownictwa ma swoje mocne i słabe strony. Musimy badać każdą z naszych strukturalnych słabości otwarcie tak, aby uczynić sądownictwo odpornym na ataki przeciwko jego niezależności. Jako austriacki sędzia administracyjny, widzę to w Austrii, że niestety mamy tendencję do bycia biernymi i często nie mamy chęci, by wyjść ze swojej strefy komfortu.
Jak to pokazali nasi polscy sędziowie to jest nasz obowiązek jako sędziów, aby głośno ostrzegać, że praworządność jest w niebezpieczeństwie i fundamentalne zasady systemu sądownictwa są zagrożone.
Jeszcze pięć lat temu było nie do pomyślenia, że sytuacja może się aż tak bardzo pogorszyć, dotykając nawet podstawowych obowiązków sędziów jako sędziów europejskich i że będziemy musieli konfrontować się z takimi orzeczeniami, jak ostatnie polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Z drugiej strony, tak wielu z nas ostrzegało, że kolejne etapy tzw. reformy wymiaru sprawiedliwości w Polsce mają na celu poddanie naszych polskich kolegów politycznej kontroli, zaś pandemia i rosyjska inwazja na Ukrainę jedynie bardziej pogorszyły sytuację.
W tym momencie wszyscy jako ludzie stajemy przed wyzwaniami czasu kryzysu dotyczącymi chorób, spraw ochrony zdrowia, restrykcji w naszym codziennym życiu. W dodatku obywatele w Polsce poddani są specjalnym wyzwaniom w związku z bliskością Ukrainy i dużym napływem uchodźców z Ukrainy. Nie tylko sprawę praworządności musimy więc mieć na uwadze, jest wiele innych okoliczności, które wymagają naszej uwagi, które osłabiają naszą zdolność do działania i bycia obecnymi.
Z tych względów zaangażowanie naszych polskich kolegów jest tym bardziej ważne dla Polski oraz całej Europy. To jest nie tylko walka polskich kolegów w obronie ich niezawisłości, ale jest to walka nas wszystkich za nasze wspólne europejskie wartości.
W tym kontekście, pragnę serdecznie podziękować kolegom ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia za stałe informowanie nas przez wszelkie możliwe kanały komunikacji za ich nieustającą walkę o sędziowską niezawisłość.
Ich niestrudzona praca sprawia, że cała prawnicza wspólnota w Europie otrzymuje aktualne informacje, dzięki czemu utrzymana jest uwaga skupiona na tej problematyce. Przyjmijcie zapewnienie o naszym nieustannym wsparciu.
Trzeba także zaznaczyć znaczenie mediów w dzisiejszym świecie. Tym bardziej obecność polskich kolegów w mediach dziś jest bardziej istotna, niż kiedykolwiek, gdy mass media koncentrują się na innych zagadnieniach jak COVID-19 i wojna w Ukrainie, które mają oczywiście najwyższą wagę.
Trzeba także podkreślić, że Polska odgrywa kluczową rolę w Europie, z uwagi na swoje położenie geopolityczne oraz trwającą walkę o praworządność. Z tego względu wszyscy powinniśmy zwracać szczególną uwagę na sytuację w Polsce i wspierać naszych polskich kolegów ze wszystkich sił. Naszym obowiązkiem jest wsparcie naszych europejskich kolegów i ujawnianie wszystkich ataków na niezależność. Powinniśmy to czynić także po to, aby ostrzegać o niebezpieczeństwie utraty wzajemnego zaufania w Europie.
Kończąc moje wystąpienie, pragnę wyrazić najwyższe uznanie dla naszych polskich kolegów za odważne podążanie wytyczoną drogą i wypełnianie najwyższych standardów moralnych, nawet w obliczu zarzutów dyscyplinarnych i karnych – po prostu za wykonywanie sędziowskich obowiązków. Dalej, chcę wyrazić głęboki podziw dla polskiego społeczeństwa, które sprzeciwia się bezprawnym ingerencjom w podstawowe prawa i wychodzi na ulice po prostu po to, aby przez protesty się temu sprzeciwić.
Przyłączmy się do tego, dajmy z siebie wszystko dla obrony praworządności w naszych krajach! Kontynuujmy nasze wysiłki dla ochrony naszych podstawowych wartości i praw.
Drodzy polscy koledzy, potrzebujemy was jako wskazujących kierunek, nasze serdeczne podziękowania za waszą wspaniałą pracę i niezwykłą niezłomność!
* Sędzia, AJEE.
The rule of law backsliding: the role of the Polish judiciary
Eva Wendler*
Dobry wieczór, szanowni mówcy, drodzy koledzy!
Thank you for inviting the AEAJ to this important event. Thank you also for having us here today. It is, as always in this context, a great honour and pleasure for the AEAJ to contribute to these crucial issues that form the basic foundation of our European values.
Unfortunately, our president, Edith Zeller, cannot take part today. She is currently heading to France, where a face-to-face meeting of our association is going to take place. I would like to take this opportunity to pass on her best regards to you. President Zeller’s participation at the March of a 1000 Robes in Warsaw two years ago has left an everlasting impression on her. She is still deeply moved when she talks about this event and is impressed by the resilience and courage of our Polish colleagues. And she always ends her report by stressing that this march was not only for our Polish colleagues, but for all judges in Europe.
At this point, let me add that we in Central and Western Europe can learn from our Polish colleagues in terms of vigilance, courage and standing up for the independence of judges. We must always observe the situation and any changes in our countries carefully, react critically and act in time. Every judicial system has its strengths and weaknesses. We must address each of our structural weaknesses openly in order to make the judiciary robust against attacks against its independence. As an Austrian administrative judge, I see it for Austria. Unfortunately, we tend to be passive and are often not willing to leave our comfort zone.
As has been demonstrated by our Polish colleagues, we have an obligation, as judges, to stand up and warn that rule of law is in danger and that the fundamental principles of a judicial system are undermined.
Five years ago it was unthinkable that the situation could deteriorate so much, to the point that judges are facing judgments like the recent ones of the Polish Constitutional Court.
However, so many of us have repeatedly warned that the developments of ‘judicial reform’ in Poland are intended to bring Polish colleagues under political control. The pandemic, and Russia’s invasion of Ukraine have further aggravated the situation.
Right now we are all challenged as human beings in these times of crisis, because of illnesses, public health issues and restrictions in our daily life. In addition to this, people in Poland are especially challenged due to the country’s proximity to Ukraine and the large influx of refugees from there. So there is not only the rule of law issue that must be kept in mind, there are so many other serious circumstances that require our attention, weakening our capacity to act and be present. However, the fundament for it all is to have a democratic state governed by the rule of law.
Therefore, the commitment of our Polish colleagues is all the more important for Poland and for all of Europe. It is not just for our Polish colleagues to fight to defend their independence, but it is a fight of all of us to uphold our joint European values.
In this context, special thanks are due to the colleagues of the Polish Judges’ Associations for continuously informing us through various channels about their ongoing fight for judicial independence.
Their tireless work also ensures that the legal community in Europa is provided with information and that the focus on this issue is maintained. Please take our overall continuous support for granted.
The presence of our Polish colleagues in the media channels is more essential today than ever, as the mass media focus on other issues, such as COVID 19 and the war in Ukraine, which are, of course, of the highest relevance as well.
The overall current situation shows that Poland has a key role in Europa due to its geopolitical position and the ongoing backsliding of the rule of law.
Thus, we are still called upon to pay specific attention to the situation in Poland and support our Polish colleagues as best we can. It is our obligation to stand up for our European colleagues and to denounce these attacks on independence. We must also do so in order to warn about a loss of mutual trust in Europe.
I wish to conclude by expressing my highest respect to our Polish colleagues for courageously continuing their path and following high judicial and moral standards, even facing disciplinary and criminal allegations – simply for doing their judicial duties. Furthermore, I would like to express my utter admiration for Polish society, which opposes illegal interventions against fundamental rights and take to the street to protest.
Let’s stick to it. Let us do our best to protect the rule of law in our countries! Let us continue our efforts to preserve our fundamental values and rights.
Dear Polish colleagues, we need you as our role models. We offer our heartfelt thanks for your excellent work and remarkable steadfastness!
* Judge, AEAJ.