Ocena odurzenia narkotykowego kierowców (drugged driving) w krajach europejskich na przykładzie amfetaminy
Odurzenie narkotykowe kierowcy w testach prowadzenia pojazdu
Istotą testów prowadzenia pojazdu przez wolontariuszy przyjmujących określony lek psychoaktywny, stymulant, jest zbadanie sprawności psychomotorycznej kierowców znajdujących się pod wpływem określonej (znanej) dawki narkotyku. Inaczej mówiąc, jest to próba ustalenia, czy dana substancja psychoaktywna (podana w standardowym stężeniu) zaburzy sprawność psychomotoryczną kierowcy. W tym celu zostały opracowane liczne testy sprawnościowe kierowcy, obejmujące już ponad 30 parametrów12. Rozbudowany panel testów dla kierowców potwierdzających sprawność psychomotoryczną kierowcy wymaga dokładniejszego przyjrzenia się, celem oceny i zrozumienia wyników/ustaleń takich testów.
Metodologia badania sprawności psychomotorycznej kierowcy pod wpływem (lub bez) środka odurzającego o znanym stężeniu i budowie chemicznej
Profil/skala nastroju POMS (Profile of Mood Scale). Osoba badana ma za zadanie wypełnienie 65-składnikowego kwestionariusza, obejmującego 7 dni poprzedzających badanie. Dane kwestionariusza pozwalają na ocenę sześciu wskaźników nastroju: (i) napięcie–niepokój (tension–anxiety); (ii) depresja–przygnębienie (depression–dejection); (iii) (anger–hostility); (iv) wigor–aktywność (vigour–activity); (v) zmęczenie–bezwładność (fatigue–inertia); (vi) dezorientacja (confusion–bewilderment). Łączna ocena tych sześciu wskaźników pozwala na określenie skali nastroju, jest podawana jako całkowity profil (ewentualnego) zakłócenia spokoju badanej osoby13.
Przetwarzanie danych wymagających uwagi (attentional processing)
A. Test powtórzenia kolejności cyfr DS (Digit Span). Test polega na zapamiętaniu kilku cyfr i odtworzeniu ich z pamięci w prawidłowej kolejności. Test dzieli się na dwa zadania: odtworzenie w porządku prawidłowym (DS. forwards) oraz w porządku odwrotnym (DS. backwards). Test sprawdza pamięć roboczą uwagi i stopień rozpraszalności uwagi.
B. Test Digit Vigilance jest miarą stałej uwagi. Jest to skomputeryzowany system oceny poznawczej, chociaż początkowo był przeznaczony do oceny zdolności do skupienia i utrzymania uwagi. Digit Vigilance zapewnia również pewną miarę czasu reakcji. To zadanie komputerowe wymaga od uczestników, aby reagowali losowo tak szybko jak to możliwe. Wybrana cyfra docelowa jest wyświetlana podczas całego zadania na prawej stronie ekranu. Mierzone są trzy parametry czujności: dokładność, czas reakcji i liczba fałszywych alarmów.
C. Test OMEDA (Object Movement Estimation under Divided Attention) jest to test utrzymania uwagi, w którym ocenia się oszacowanie przez kierowcę prędkości ruchu i „czasu do kontaktu”. Zadanie opiera się na śledzeniu ruchu obiektu i ma dwa stopnie trudności. W pierwszym etapie na ekranie komputera widnieje nieruchomy punkt (krzyż), do którego zbliża się drugi obiekt (można badać różne prędkości obiektu). W drugim etapie zbliżają się dwa obiekty do centralnego punktu/krzyża na ekranie komputera. Testem tym można np. wykazać ujemne efekty starzenia się, w gorszym oszacowaniu z wiekiem „czasu do kontaktu”14.