Ocena odurzenia narkotykowego kierowców (drugged driving) w krajach europejskich na przykładzie amfetaminy

Analizowano post mortem zawartość narkotyków plus alkoholu: aż 82% kierowców, którzy zginęli, było pod wpływem wielu narkotyków i alkoholu²⁹. Zbadano zawartość post mortem amfetaminy u tych kierowców, którzy byli wyłącznie pod wpływem tej pojedynczej substancji psychoaktywnej (wykluczono alkohol, inne narkotyki): dawki amfetaminy u kierowców, którzy zginęli były wysokie: średnio (z dwóch prac): 1250–2000 ng/ml; 90 percentyl: 4000 ng/ml; 97,5 percentyl: 6000 ng/ml, krańcowe wartości: 14000 ng/ml oraz 22 000 ng/ml³⁰. U szwedzkich kierowców zatrzymanych jako podejrzanych o prowadzenie pod wpływem środka odurzającego (wyłącznie amfetamina) notowano średnio (z dwóch prac): 760–800 ng/ml, wartość krańcowa: 12700 ng/ml³¹. Porównano wartości stężeń amfetaminy w krajach europejskich (wyłącznie jako jednej substancji, bez obecności innych środków) w krwi zatrzymanych kierowców, podejrzanych o prowadzenie pojazdu pod wpływem środków odurzających DUID (driving under influence of drugs)³² (Tab. 2).

Tab. 2. Stężenia amfetaminy (wyłącznie jeden wykryty środek psychoaktywny) w krwi kierowców aresztowanych za jazdę pod ­wpływem środka odurzającego

Uzależnienie od amfetaminy (przewlekła narkomania). Zawartość amfetaminy w krwi osób trwale uzależnionych od amfetaminy, w szwedzkich badaniach ustalono jako stężenie: 610 ng/ml (dane z autopsji) oraz: 760 ng/ml³³. Przewlekłe uzależnienie od amfetaminy prowadzi do wyniszczenia organizmu, omamów, halucynacji i innych patologii psychicznych.

Dawki terapeutyczne amfetaminy. Jest to zakres stężeń amfetaminy rzędu 20–100 ng/ml³⁴. Dopuszczony do farmakoterapii w USA, Kanadzie, Brazylii, Australii Danii, Szwecji długo-działający lek LDX (lidexamfetamine mesylate) jest pro-lekiem na bazie amfetaminy, stosowany jest w leczeniu ADHD i w USA w kontroli kompulsywnego objadania się³⁵. Lecznicza dawka 100 mg LDX/osobę odpowiada 40 mg/osobę „czystej” amfetaminy. Jest to dawka, która szacunkowo powoduje wielogodzinne utrzymywanie się stężenia amfetaminy we krwi rzędu 83–98 ng/ml, a więc porównywalne ze stężeniami amfetaminy w symulowanych eksperymentach prowadzenia pojazdu³⁶.

Dawki eksperymentalne amfetaminy w testach kierowców. Podawane są dawki na osobę od 10 mg „czystej” d-amfetaminy do 40 mg mieszaniny izomerów d,l-amfetamin³⁷. Doustna dawka d-amfetaminy 0,42 mg/kg masy ciała (około 30 mg/osobę dorosłą 70 kg) jest zazwyczaj górną dawką podawaną ochotnikom w eksperymentach symulowanego prowadzenia pojazdu. Taka ilość skutkuje utrzymującym się stężeniem amfetaminy w krwi kierowcy rzędu 83 ng/ml po 2 godz., 98 ng po 3 godz., do 96 ng/ml po 4 godz.³⁸. Większość tych badań empirycznych wskazuje na korzystne (stymulujące) działanie amfetaminy na kierowcę: odpowiednio po zażyciu 5–30 mg amfetaminy w dwóch pracach wykazano brak efektów, w 15 pracach działanie korzystne, w 9 pracach działanie niekorzystne wobec wybranych parametrów³⁹. Przykładowo dla eksperymentu kierowania pojazdem na symulatorze komputerowym ochotnicy otrzymywali dawkę dexamfetaminy 0,42 mg/kg masy ciała (około 30 mg), przy czym na 30 monitorowanych parametrów jedynie dla 3 wskaźników stwierdzono ich obniżenie⁴⁰. Inaczej mówiąc, dawka amfetaminy rzędu 83–98 ng/ml krwi powodowała polepszenie 27 parametrów sprawności psychomotorycznej kierowcy w testach symulacji komputerowej prowadzenia pojazdu⁴¹. Można wnioskować, że w tak niskich dawkach amfetamina nie powinna być zaliczana do czynników zwiększających ryzyko wypadku komunikacyjnego.