Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów i prokuratorów w Republice Bułgarii

Podsumowanie

Znaczenie przepisów dotyczących odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów w Bułgarii jest niezwykle duże, co jest również zgodne z przepisami Konstytucji. Status tej instytucji prawnej jest stosunkowo szczegółowo określony w USWS, a poprzez kolejne nowelizacje podjęto próby rozwiązania niektórych problemów w praktyce dyscyplinarnej. Po reformie z 2016 r. i po udzieleniu poszczególnym kolegiom NRS uprawnień do samodzielnego rozwiązywania problemów przez sędziów i prokuratorów (sędziów śledczych) można uznać, że znaczna krytyka w tej części ustała. Oczywiście prawodawstwo bez jego właściwego wdrożenia nie wystarczy do wyeliminowania problemów. Nadal istnieją wątpliwości co do nierówności w odpowiedzialności dyscyplinarnej, selektywnego wszczynania postępowania, różnych kryteriów i standardów nakładania sankcji, w zależności od poszczególnych sędziów. Najprawdopodobniej wątpliwości te nadal będą istniały, chociaż widoczna jest tendencja właściwych organów (NRS i NSA) do tworzenia przewidywalnych standardów postępowania.

Na pytanie: „Who watches the watchmen?” („Kto stoi na straży stróżów?”) w przypadku sądownictwa bułgarskiego moglibyśmy odpowiedzieć – strażnicy. Jednak bez względu na to, czy strażnicy są częścią straży, biorąc pod uwagę wybór znacznej liczby członków NRS przez parlament, tj. polityków, z uwagi na hierarchiczną strukturę prokuratury typu stalinowskiego, włączenie polityków w równej części do sądownictwa – to pytania, przed którymi Bułgaria stoi obecnie bez odpowiedzi.

Disciplinary liability of judges and prosecutors in the Republic of Bulgaria

The article discusses disciplinary liability of judges in Bulgaria with an aim to make the Polish reader generally acquainted with this issue. For this reason the presentation is very succinct: there is an introduction, three subsections and a conclusion. The judicature in Bulgaria does have its specificity, so the first subsection describes its composition and structure. The second subsection describes disciplinary regulations and procedure. The third subsection provides examples of judgments passed by the Supreme Judicial Council (SJC) and the Supreme Administrative Court (SAC). The article ends with a conclusion. Since the article is of an informative nature no inferences have been made and the Polish colleagues have been left to formulate their own opinions.

Key words: disciplinary liability of judges and prosecutors in the Republic of Bulgaria, judicature in Bulgaria, disciplinary procedure, judgements passed by SJC and SAC

* Tłumaczył Tomasz Posłuszny.

** Autor jest sędzią Sądu Rejonowego w Dimitrowgradzie (Bułgaria). Serdecznie dziękuje SSR w Lublinie Tomaszowi Posłusznemu, za wielki ­zaszczyt, jaki mu okazał, zapraszając do napisania artykułu.

¹ Satyry (Satyra VI, wersety 347–348), Decimus Iunius Iuvenalis, poeta rzymski. Według autora najbardziej odpowiednim tłumaczeniem tej frazy jest: „Who watches the watchmen?”, „Kto będzie strzec wartowników” lub „Kto stoi na straży stróżów?”; Sir Terry Pratchett, Thud! Doubleday, Nowy Jork 2005.

² Art. 117 ust. 1 Konstytucji Republiki Bułgarii (dalej jako: Konstytucja), opublikowanej 13.7.1991 r. (SG 56), ostatnia zmiana 18.12.2015 r. (SG 100): „Wymiar sprawiedliwości chroni prawa i uzasadnione interesy wszystkich obywateli, osób prawnych i państwa”, https://parliament.bg/en/const

³ Art. 130 (1) Konstytucji.

⁴ Art. 132a ust. 1 Konstytucji. Wybór głównego inspektora i członków podlega również Konstytucji: art. 132a (2). Głównego inspektora wybiera Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów na okres 5 lat (3). Inspektorzy wybierani są przez Zgromadzenie Narodowe na okres 4 lat zgodnie z procedurą określoną w ust. 2.

⁵ Zob. niżej.

⁶ Zgodnie z art. 133 Konstytucji: „Organizacja i działalność Najwyższej Rady Sądownictwa, sądów, prokuratury i sądownictwa śledczego, status sędziów, prokuratorów i sędziów śledczych, warunki i tryb postępowania w sprawie mianowania i odwoływania z urzędu sędziów, asesorów sądowych, prokuratorów i sędziów śledczych oraz skonkretyzowanie ich odpowiedzialności określa ustawa”.

⁷ SG Nr 64/7.8.2007 r., ostatnio zmieniony: SG Nr 83/22.10.2019 r., https://venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx? pdffile=CDL -REF (2017) 034-e; obecnie: SG Nr 19/5.3.2019 r.

⁸ Art. 308 ust. 1 USWS.

⁹ Dostępny na: https://vssold.justice.bg/en/aktove/judicial_system_code _of_ethics_eng.pdf

¹⁰ Art. 307 ust. 6 USWS.

¹¹ Sekcja VII USWS. Rangi. Promocja bez transferu. Starszeństwo. Artykuł 233 ust. 1 Dla sędziego, prokuratora i sędziego śledczego w kolejności rosnącej ustala się następujące stopnie: 1. (zmieniony, SG Nr 33/2009, SG Nr 1/2011, ze skutkiem na 4.1.2011 r.) sędzia w sądzie okręgowym i prokurator w regionalnej prokuraturze; 2. sędzia w sądzie apelacyjnym i prokurator w prokuraturze apelacyjnej; 3. sędzia w Najwyższym Sądzie Kasacyjnym i Naczelnym Sądzie Administracyjnym, prokurator w Najwyższej Prokuraturze Kasacyjnej i Najwyższej Prokuraturze Administracyjnej oraz sędzia śledczy w Krajowej Służbie Śledczej. Ust. 2 (uzupełniony, SG Nr 33/2009, SG Nr 1/2011, ze skutkiem od 4.1.2011 r.). Sędziowie Sądu Okręgowego w Sofii, wyspecjalizowanego sądu karnego i Sądu Administracyjnego w Sofii mają status sądu apelacyjnego sędzia oraz sędziowie Sądu Rejonowego w Sofii będą pełnić funkcję sędziego sądu okręgowego. Ust. 3 (uzupełniony, SG Nr 1/2011, obowiązujący 4.1.2011 r.) Prokuratorzy w prokuraturze miejskiej w Sofii i prokuratorzy w wyspecjalizowanej prokuraturze zajmują stanowisko prokuratora w prokuraturze apelacyjnej, a prokuratorzy w okręgu miejskim Sofii Prokuratura pełni funkcję prokuratora w regionalnej prokuraturze. Ust. 4 (nowy, SG Nr 1/2011, obowiązujący od 4.1.2011 r.) Sędziowie apelacyjnego wyspecjalizowanego sądu karnego zajmują stanowisko sędziów w Najwyższym Sądzie Kasacyjnym. (5) (nowy, SG Nr 1/2011, obowiązujący 4.1.2011 r.) Prokuratorzy w wyspecjalizowanej prokuraturze apelacyjnej pełnią funkcję prokuratora w Najwyższej Kancelarii Prokuratorskiej. (6) (nowy, SG Nr 1/2011, obowiązujący 4.1.2011 r.) Na podstawie poziomu obciążenia danej władzy sądowej Najwyższa Rada Sądownictwa może ustalić dodatkowe wynagrodzenie dla sędziów, prokuratorów i sędziów śledczych. Artykuł 234 (zmieniony, SG Nr 1/2011, obowiązuje od 4.1.2011 r., SG Nr 62/2016, obowiązuje od 9.8.2016 r.) Awans bez przeniesienia sędziego, prokuratora i sędziego śledczego na wyższą rangę oraz odpowiedni wzrost wynagrodzenia może nastąpić, jeżeli od ostatniej oceny uzyskano „bardzo dobry” łączny wynik, jeżeli ten sędzia odbył co najmniej trzy lata na odpowiednim stanowisku na stanowisku o równym statusie i praktykował prawo przez okres wymagany zgodnie z art. 164 w celu zajęcia pozycji odpowiadającej wyższej randze. Artykuł 235 (zmieniony, SG Nr 62/2016, obowiązujący 9.8.2016 r.) Awans bez przekazania następuje zgodnie ze stopniem sędziego, prokuratora i sędziego śledczego. Artykuł 236 Sędzia, prokurator lub sędzia śledczy, który został zwolniony ze stanowiska, z wyjątkiem takiego zwolnionego z powodu wykonalnego wyroku nakładającego sankcję karną pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo lub na podstawie dyscyplinarnej sankcji zwolnienia z urzędu z przyczyn dyscyplinarnych został nałożony, po kolejnym mianowaniu zachowuje rangę zajmowaną po zwolnieniu go. Artykuł 237 (zmieniony, SG Nr 1/2011, obowiązujący 4.1.2011 r.) – 103-CDL-REF (2017) 034 (1) Staż pracy sędziego, prokuratora i sędziego śledczego ustala się: 1) na stanowisku zajmowanym w tym celu przez odpowiedni sąd, prokuraturę lub organ śledczy; 2) jeżeli pozycje są równe: według zajmowanego stopnia zgodnie z art. 233 ust. 1–5; jeżeli pozycje i stopnie są równe: o czas spędzony na tej samej pozycji; 4) jeżeli równorzędny czas odbywał się na tym samym stanowisku: według długości czasu zajmowanego na innych stanowiskach jako sędzia, prokurator lub sędzia śledczy; (2) Starszeństwo sędziów wojskowych, prokuratorów i sędziów śledczych zależy od zajmowanego przez nie stanowiska; jeżeli stanowisko jest równe, staż pracy ustala się według rangi zgodnie z art. 233 ust. 1–5; jeżeli stanowisko i ranga są równe, staż pracy określa ranga wojskowa, a jeżeli ranga wojskowa jest równa, staż pracy określa czas pracy na innych stanowiskach jako sędzia, prokurator lub sędzia śledczy.