Plagiat jako przedmiot analizy biegłego językoznawcy
Studium przypadków
W tej części omówię dwa przykłady tekstów naukowych, które w toku postępowania przedsądowego i/lub sądowego zostały uznane za plagiat – m.in. na podstawie moich opinii. W obu tych sprawach materiały do analiz – testy kwestionowane, czyli podejrzewane o plagiat, oraz teksty porównywane, czyli te, z których zostały przejęte i przywłaszczone fragmenty – zostały dostarczone biegłemu językoznawcy przez organa ścigania lub organa procesowe. W obu tych sprawach biegły opierał się tylko na tych materiałach.
Przykład 1. Plagiat w pracy na stopień doktora habilitowanego
W tym przykładzie autor tekstu kwestionowanego zacierał ślady przejęcia cudzego tekstu poprzez zmiany form gramatycznych, składniowych czy leksykalnych wprowadzanych do przejmowanych fragmentów z cudzego dzieła (dzieła porównywanego). W żadnym miejscu swojego tekstu, czyli testu kwestionowanego, nie zamieścił jakiejkolwiek wzmianki wskazującej, że cytuje lub parafrazuje cudzy tekst, cudzą myśl. Ten rodzaj plagiatu jest stosunkowo trudny do wykrycia w trakcie pobieżnej, tj. niewnikliwej lektury. Ponadto – co niebagatelne – ten rodzaj plagiatu jest praktycznie nie do wykrycia (albo przynajmniej bardzo trudny do wykrycia) przez specjalistyczne programy antyplagiatowe (przynajmniej na obecnym poziomie ich zaawansowania i architektury czysto informatycznej).
Analiza kwestionowanego tu tekstu została zaprezentowana w opinii biegłego w postaci tabelarycznej, na podstawie której zostały wyciągnięte stosowne wnioski. W Tabeli 1. zostały przedstawione te fragmenty opracowania tekstu kwestionowanego, które są zbieżne, tożsame z jakimkolwiek fragmentem któregokolwiek z dowodów rzeczowych zawartych na kartach sprawy (dalej: tekst(y porównywany(e)) – ale nieoznaczone przypisem czy jakąkolwiek informacją bibliograficzną odsyłającą do źródła danego fragmentu. Różnice występujące między tak wyodrębnionymi fragmentami tekstu kwestionowanego a fragmentami tekstem(ami) porównywanym(i) zostały zaznaczone przez podkreślenie (tu podaję tylko fragment tej tabeli):
Tabela 1.
|
Tekst kwestionowany |
Tekst(y) porównywany(e) |
|
Po wojnie współredagował pierwszy tygodnik satyryczny „Stańczyk”, a od 1945 r. współpracował z odrodzonym tygodnikiem „Szpilki” oraz w latach 1946–1948 współredagował „Rózgi”. W roku 1947 rozpoczął współpracę z Filmem Polskim, z początkiem lat pięćdziesiątych z teatrem „Syrena” jako kierownik scenograficzny. |
Po wojnie współredaguje pierwszy tygodnik satyryczny „Stańczyk”, a od 1945 r. współpracuje z odradzającym się tygodnikiem „Szpilki” oraz w latach 1946–1948 współredaguje „Rózgi”. W roku 1947 rozpoczął współpracę z Filmem Polskim, od 1952 z teatrem „Syrena”, jako kierownik scenograficzny. |
Łącznie odnaleziono w tekście kwestionowanym 41 fragmentów nieoznaczonych jako cytaty (czyli bez informacji bibliograficznej wskazującej na pochodzenie danego fragmentu) z innych opracowań znajdujących się wśród dowodów rzeczowych zawartych na kartach sprawy. W kolejnej tabeli przedstawiono liczbę przejętych fragmentów tekstu(ów) porównywanego(ych) (znów przytaczam niewielki fragment tej tabeli):
Tabela 2.
|
Wyzyskane w tekście |
Liczba przywołań w tekście kwestionowanym |
|
Pierwszy tekst przejęty w tekście kwestionowanym |
16 |
|
Drugi tekst przejęty w tekście kwestionowanym |
4 |
|
Trzeci tekst przejęty w tekście kwestionowanym |
4 |