Reforma postępowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej (Katowice, 21–22.10.2010 r.)

Konferencja została zorganizowana przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, Katedrę Postępowania Cywilnego WPiA Uniwersytetu Śląskiego oraz Fundację WPiA Uniwersytetu Śląskiego „Facultas Iuridica”. Celem konferencji była dyskusja nad kierunkami rozwoju postępowania cywilnego w świetle prac prowadzonych w Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego1 oraz możliwych praktycznych konsekwencji wprowadzenia przygotowywanych zmian dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W konferencji udział wzięli teoretycy oraz praktycy prawa, w tym przedstawiciele Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, Katedr i Zakładów Postępowania Cywilnego, sędziowie SN, sądów powszechnych oraz przedstawiciele innych zawodów prawniczych.

Wprowadzenie

Program konferencji podzielono na pięć paneli poświęconych najistotniejszym zagadnieniom zawartym w najnowszym projekcie nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego2. Zgodnie z głównym założeniem konferencji, w ramach poszczególnych paneli, członkowie grup roboczych Komisji Kodyfikacyjnej zaprezentowali w swoich wystąpieniach aktualne propozycje zmian KPC opracowane przez Komisję oraz wskazywali na możliwe kierunki dalszych prac zmierzające do usprawnienia postępowania cywilnego. Sędziowie z Zespołu Prawa Cywilnego SSP „Iustitia” przedstawili referaty poświęcone głównie analizie wpływu, jaki proponowane zmiany mogą wywrzeć na praktykę sądów powszechnych w Polsce.

Ciężar wspierania procesu cywilnego przez strony

Po uroczystym otwarciu konferencji przez prof. Zygmunta Tobora, Dziekana WPiA Uniwersytetu Śląskiego, prof. Stanisława Kalus (Kurator Katedry Postępowania Cywilnego WPiA Uniwersytetu Śląskiego) poprowadziła panel poświęcony ciężarowi wspierania procesu cywilnego przez strony.

Jako pierwszy głos zabrał prof. ­Karol Weitz z Katedry Postępowania Cywilnego WPiA Uniwersytetu Warszawskiego, członek KKPC, który przybliżył uczestnikom spotkania rozwiązania przyjęte w projekcie nowelizacji KPC dotyczące koncentracji materiału procesowego prezentowanego przez strony postępowania. Wskazał, że projekt przewiduje zasadniczą przebudowę unormowań w tym zakresie. Spośród dwóch teoretycznych modeli środków skupienia materiału procesowego w nowelizacji bardziej widoczny jest wpływ systemu dyskrecjonalnej władzy sędziego niż systemu prekluzji, dotąd obowiązującego w postępowaniach w sprawach gospodarczych, nakazowym, a także uproszczonym. Z jednej strony, proponuje się bowiem normatywne ujęcie ciężaru wspierania postępowania przez strony, nakładając na nie obowiązek przytaczania wszystkich okoliczności faktycznych i dowodów bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie iszybko; z drugiej zaś, kreuje się system mający skłaniać strony do powoływania we właściwym czasie okoliczności faktycznych i dowodów, przewidujący obligatoryjne pominięcie przez sąd z urzędu spóźnionych twierdzeń i dowodów, które nie zostały zgłoszone przez stronę we właściwym czasie. Profesor K. Weitz zaznaczył jednak, że rygor pominięcia spóźnionych twierdzeń idowodów nie będzie miał charakteru bezwzględnego i przedstawił przesłanki, po spełnieniu których sąd nie będzie mógł pominąć spóźnionych twierdzeń i dowodów.

Sędzia dr Wojciech Żukowski (Sąd Rejonowy Kraków-Krowodrza w Krakowie), zabierając głos wimieniu ZPC „Iustitii,” wskazał, że deklarowane wuzasadnieniu projektu cele nowelizacji, jakimi mają być dążenie do usprawnienia iprzyspieszenia postępowania oraz dążenie do oparcia uregulowań kodeksowych na systemie dyskrecjonalnej władzy sędziego, zasługują na pełną aprobatę. Wyraził jednak wątpliwość, czy cele te mogą zostać osiągnięte przy pomocy instrumentów zaproponowanych wprojekcie zmian. Zauważył m.in., że zgodnie z projektowanymi uregulowaniami odpowiedź na pozew ma być obligatoryjna na zarządzenie przewodniczącego. Jako niekonsekwentne określił jednak rozwiązanie przewidujące brak sankcji za niezłożenie w terminie odpowiedzi na pozew, choćby wpostaci możliwości wydania na posiedzeniu niejawnym wyroku zaocznego. Byłby to czynnik silnie motywujący pozwanego do szybkiego złożenia odpowiedzi na pozew. Ponadto,przewodniczący mógłby lepiej przygotować rozprawę, a wkonsekwencji całe postępowanie uległoby skoncentrowaniu i przyspieszeniu. Odnosząc się do zagadnienia prekluzji przewidzianych w postępowaniu gospodarczym i uproszczonym, prelegent podniósł, że efektem wprowadzenia wskazanych przepisów było znaczne usprawnienie iprzyspieszenie tych postępowań. Zatem należałoby raczej postulować ulepszenie obowiązujących rozwiązań, anie ich całkowitą eliminację izastąpienie zupełnie nowymi, niesprawdzonymi wpraktyce konstrukcjami.