Rewolucja cyfrowa w sądownictwie – przegląd obszarów i narzędzi wzmacniania efektywności wymiaru sprawiedliwości

XII. Przykład wycieku danych osobowych zebranych przez KSSiP pokazał, że w obszarze administracyjnym i technicznym mają miejsce procesy, których nieefektywność ma realny wpływ na cały wymiar sprawiedliwości. Dlatego przy wdrożeniu kolejnych systemów informatycznych i aplikacji niezbędna jest koordynacja bezpieczeństwa systemów teleinformatycznych. Należy odejść od myślenia życzeniowego, które zakłada odpowiednią wiedzę techniczną wykonawców lub przekonanie, że wpisanie wymogów w umowę zapewnia bezpieczeństwo systemu. Rozwiązaniem modelowym powinna być:

•    współpraca wydziałów informatycznych jednostek wymiaru sprawiedliwości w celu wymiany wiedzy, dobrych praktyk;

•    koordynacja zagadnień bezpieczeństwa na poziomie krajowym z konstruktywnym dialogiem jednostek wymiaru sprawiedliwości, departamentu informatyzacji MS, inspektora ochrony danych w MS oraz głównych dostawców rozwiązań IT stosowanych w wymiarze sprawiedliwości;

•    wzmocnienie kompetencyjne z zakresu bezpieczeństwa i testowania bezpieczeństwa wymiaru sprawiedliwości;

•    spójna odporność wymiaru sprawiedliwości na słabości bezpieczeństwa, wynikająca np. z konkretnej klasy sprzętu lub oprogramowania (np. zapewnienie, że w przypadku komputerów z systemem Windows, wszystkie stanowiska będą miały wersję¹⁰, tj. wspieraną przez Microsoft).

Schemat 2. Etapy wdrażania e-usług w wymiarze sprawiedliwości – model docelowy

XIII. W pracach rozwojowych nad e-usługami należy mieć na uwadze zagadnienia wykluczenia cyfrowego. Z ­aktualnych danych statystyki publicznej wynika, że 16,9% gospodarstw domowych nie dysponuje co najmniej jednym komputerem10. Ponadto w wyzwaniach w obszarze wykluczenia cyfrowego należy uwzględnić stan zdrowia, niepełnosprawności czy kompetencje (umiejętności i wiedza użytkowników e-usług publicznych) użytkowników systemów projektowanych dla wymiaru sprawiedliwości¹¹. Odpowiedzią na to wyzwanie jest angażowanie użytkowników systemu na etapie tworzenia wymagań funkcjonalnych. Nowe oraz modernizowane aplikacje muszą być zgodne ze standardami dostępności i użyteczności (ang. accessibility and usability). W tym celu warto wykorzystać współpracę z organizacjami reprezentującymi poszczególne grupy interesariuszy wymiaru sprawiedliwości, w szczególności organizacje pozarządowe reprezentujące interesy osób z niepełnosprawnościami. Elementem istotnym w usprawnianiu usług wymiaru sprawiedliwości jest dostępność językowa formularzy¹², wypełnianych przez obywateli, przedsiębiorców i organizacje pozarządowe. W tym celu należy korzystać z dostępnej na portalach administracji rządowej oraz instytucji wydatkujących fundusze europejskie niebanalnego zasobu wiedzy w obszarze upraszczania procedur, formularzy, instrukcji i innych dokumentów urzędowych. Poradniki z zakresu prostego języka (ang. plain language) i efektywnego komunikowania pisemnego z obywatelami są dostępne na stronach funduszy europejskich oraz służby cywilnej.

XIV. Cyfrowej rewolucji w sądach powinien towarzyszyć wzrost kompetencyjny audytorów wewnętrznych zatrudnionych w wymiarze sprawiedliwości. Dzięki digitalizacji zmniejszone są wagi ryzyk związanych z nieefektywnością procesów wewnętrznych, które dotychczas były obarczone błędem ludzkim. Jednak rośnie waga ryzyk w zakresie np. błędów aplikacji, transferu danych oraz bezpieczeństwa informacji. Dlatego dotychczasowe wymogi stawiane audytorom (art. 286 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych¹³) mogą się okazać niewystarczające do efektywnego audytowania e-usług w sądownictwie.

Podsumowanie

W celu zwiększenia efektywności wymiaru sprawiedliwości niezbędne jest spojrzenie na obecnie wykorzystywane aplikacje przez pryzmat usprawnień, integracji i wykorzystania możliwości, które już są, ale są nieużywane, lub ich wykorzystanie jest znikome. Kolejnym etapem zmian powinno być zapewnienie interoperacyjności wykorzystywanych aplikacji i systemów. Docelowe rozwiązania powinny uwzględniać potrzeby interesariuszy wymiaru sprawiedliwości – zarówno sędziów, jak i otoczenia instytucjonalnego (np. profesjonalnych pełnomocników oraz klientów wymiaru sprawiedliwości – obywateli i przedsiębiorców. Wprowadzanym zmianom powinna towarzyszyć świadomość rozwiązań dostępnych np. w innych podsektorach sektora publicznego lub w sektorze biznesu. Informatyzacji towarzyszy przesunięcie wagi ryzyka z obszarów nieefektywności procesów na obszar informatyczny, w tym zagadnień związanych z bezpieczeństwem informacji. To z kolei powoduje konieczność wzmocnienia kompetencyjnego zarówno użytkowników, jak i pracowników wsparcia oraz audytorów.

Digital revolution in judicature – review of areas and tools that reinforce the effectiveness of justice

The purpose of the present article is to analyze factors that influence the organizational effectiveness of justice while using information technology solutions. The first part of the article discusses the issue of relation of information technology order to organizational order in justice. Next, the author presents chosen international solutions and based on that shows possible solutions of interim nature in Polish justice. The article is finished with a comment of recommended interim solutions, which should permanently increase the effectiveness of processing of public services in the discussed area.

Key words: e-services, e-court, digitalization, organizational order, information technology order, internal audit