Sprawozdanie z 55. Dorocznego Zgromadzenia Światowej Unii Sędziów (IAJ-UIM) oraz Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów (EAJ-AEM) w Aleksandrii (USA)

Obniżanie nakładów na sądownictwo

Poza priorytetową kwestią Statutu, Obrady Zgromadzenia Ogólnego, jak i EAJ-AEM, zdominowane zostały przez problematykę obniżania nakładów na sądownictwo w związku, a często i pod pretekstem, światowego kryzysu finansowego. W szczególnie trudnej sytuacji znaleźli się sędziowie greccy, którym w ostatnich latach obniżono wynagrodzenia średnio o ponad 60%! W tej sprawie zarówno ­IAJ-UIM, jak i EAJ-AEM, podjęły uchwały potępiające tego rodzaju praktyki, zwracając uwagę na to, że mogą one stanowić zagrożenie dla niezawisłości sędziowskiej, a ponadto w niezrozumiały sposób dyskryminują sędziów w porównaniu z innymi funkcjonariuszami państwowymi, których wynagrodzenia wprawdzie obniżono, ale w o wiele mniejszym stopniu, a władze państwowe w żaden sposób tego rodzaju zróżnicowania nie wytłumaczyły. Podobną uchwałę EAJ-AEM podjęła odnośnie sytuacji sędziów litewskich, którzy wiążą pewne nadzieje na zmianę swojej sytuacji i partnerską współpracę z władzami politycznymi w związku ze zmianą, jaka dokonała się po niedawnych wyborach parlamentarnych w tym kraju. EAJ-AEM zdecydowała również, że wszystkie podejmowane przez nią uchwały i zajmowane stanowiska będą przekazywane nie tylko władzom tych krajów, których dotyczą, ale również instytucjom ponadnarodowym – z Radą Europy i Komisją Europejską na czele.

Przede wszystkim jednak, w tym obszarze zagadnień, IAJ-UIM, dostrzegając uniwersalny wymiar problemu spadku nakładów na sądownictwo, podjęła dwie uchwały. W pierwszej z nich problem ten potraktowano globalnie, a w jej treści wyraźnie podkreślono, że należy w taki sam sposób traktować nominalne obniżenie nakładów na sądownictwo, jak i zamrożenie tychże, albowiem w obydwu wypadkach z uwagi na powszechnie występujące, a w wielu krajach nawet nasilające się procesy inflacyjne, dochodzi do faktycznego obniżenia poziomu nakładów na wymiar sprawiedliwości. W drugiej z uchwał wyraźnie i w sposób zdecydowanie krytyczny odniesiono się do problematyki obniżania wynagrodzeń sędziów zwracając, podobnie jak w uchwale dotyczącej sędziów greckich, na powstający w ten sposób stan zagrożenia dla niezawisłości sędziowskiej. Odwołano się tam także do szeregu orzeczeń sądów konstytucyjnych różnych państw europejskich uznających za niezgodne z narodowymi Konstytucjami obniżenia wynagrodzeń sędziowskich, w tym wyroku polskiego Trybunału Konstytucyjnego z 18.2.2004 r.4 oraz niedawno wydanego wyroku włoskiego TK z 8.10.2012 r.5,6.

Sprawy personalne

Ostatnią, ale nie najmniej ważną kategorią, były sprawy personalne, z uwagi na upływ kadencji dotychczasowego prezesa IAJ-UIM Fatoumaty Diakite (Wybrzeże Kości Słoniowej) oraz 6 wiceprezesów. Jedyny kandydat na stanowisko prezesa – dotychczasowy prezes EAJ-AEM Gerhard Reissner, został wybrany jednogłośnie, a następnie przeprowadzono wybory na stanowiska wiceprezesów IAJ-UIM. Zgłoszono 9 kandydatów (z czego 6 z Europy) na 6 miejsc, przy czym, zgodnie ze Statutem, z każdej grupy regionalnej musi być wybrany przynajmniej jeden wiceprezes. Tym samym, delegaci wybrali na te stanowiska następujące osoby: Christophe Regnard (Francja), Virgi­lijus Valancius (Litwa), Robert Blair (Kanada), John Cagney Mussi (Republika Południowej Afryki) i Cristina Crespo (Urugwaj) – wszyscy zostali wybrani ponownie. Po raz pierwszy zaś na to stanowisko został wybrany Jose Manuel Igreja Matos (Portugalia). W odrębnym głosowaniu na stanowisko I wiceprezesa IAJ-UIM została wybrana Cristina Crespo. W związku z zasadą niepołączalności stanowisk prezesa ­IAJ-UIM i prezesa grupy regionalnej, EAJ-AEM wybrała na swego prezesa jednogłośnie Christophe’a Regnarda. Wydaje się, że wybory zakończyły się możliwie najlepszymi wynikami, także dla „Iustitii”. Z Gerhardem Reissnerem pozostawaliśmy w stałym kontakcie jako prezesem EAJ-AEM i ma on doskonałą orientację w sytuacji polskiej, albowiem to on kierował do najwyższych władz państwowych Polski oficjalne wystąpienia EAJ-AEM odnośnie niepokojących rozwiązań przyjętych nie tylko w nowelizacji PrUSP, ale i w innych aktach normatywnych, jak np. zasada podległości KSSiP Ministrowi Sprawiedliwości. Nowy prezes zadeklarował dalsze zainteresowanie sytuacją w Polsce i wszelką możliwą pomoc w przyszłości. ­Christophe Regnard to doskonały organizator (co udowodnił choćby niespełna 3 lata temu, gdy świetnie przygotował Zebranie EAJ-AEM w Bordeaux), ale i człowiek o dużym darze przekonywania, o czym świadczy przygotowanie największej w historii nowelizacji Statutu IAJ-UIM, a następnie uzyskanie dla propozycji kierowanej przez niego Komisji akceptacji prawie wszystkich delegatów. Ponadto, pochodzi on z kraju, w którym sędziowie nie boją się w razie potrzeby twardo przeciwstawić niekorzystnym zamysłom pozostałych władz państwowych, co dobrze rokuje dla EAJ-AEM w tak trudnych czasach zmagań wymiaru sprawiedliwości z opresyjną polityką pozostałych władz. Jednocześnie, po 12 latach pracy na stanowisku sekretarza generalnego IAJ-UIM, rezygnację złożył włoski sędzia Antonio Mura, a na zwolnione stanowisko wybrano ­Giacomo Oberto. Poprosiłem, w imieniu „Iustitii”, podczas obrad wszystkich delegatów o wypełnienie przygotowanych wcześniej krótkich ankiet dotyczących uprawnień organizacji sędziowskich w poszczególnych krajach oraz prawa sędziów do tworzenia związków zawodowych i ewentualnego prawa do strajku. Otrzymałem już kilkadziesiąt odpowiedzi, a pozostałe sukcesywnie docierają drogą elektroniczną. Po zakończeniu tego procesu wyniki tych ankiet zostaną opracowane i wykorzystane przez „Iustitię” w celu ewentualnego zaproponowania propozycji zmian prawa polskiego odnośnie kwestii w nich
poruszanych.