SSP „Iustitia” krytycznie o projekcie zmian Prawa o ustroju sądów powszechnych
Dodać również należy, że w dniu 26.2.2014 r. na Zebraniu Przedstawicieli Zgromadzeń Sędziów Okręgów, poza dokonaniem wyboru siedmiu członków Krajowej Rady Sądownictwa, przyjęto m.in. uchwałę o samorządzie sędziowskim, w której Zebranie Przedstawicieli zwraca się do Krajowej Rady Sądownictwa o podjęcie działań skierowanych przeciwko zawartym w projekcie Ministerstwa Sprawiedliwości z 17.1.2014 r. zmianom art. 35 PrUSP, które mają zmniejszyć udział sędziów rejonowych w organach samorządu sędziowskiego.
Projektowana zmiana zatem jest nie tylko kontrowersyjna z punktu widzenia jej zgodności z Konstytucją, ale ponadto sprzeczna z potrzebami środowiska sędziowskiego i – przede wszystkim – w żaden sposób nie jest uzasadniona merytorycznie.
3) zmiany w zakresie delegowania sędziów do Ministerstwa Sprawiedliwości (zmiany zawarte w art. 1 pkt 25 i 30 projektu – dot. art. 77, 78 i 98 PrUSP)
Władzę sądowniczą sprawują w Polsce sądy i trybunały, a zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości wykonują sędziowie. Jest oczywistym, że jest to absolutnie podstawowy obowiązek sędziego. Mimo, że Trybunał Konstytucyjny dopuścił delegowanie sędziów do wykonywania czynności administracyjnych w Ministerstwie orzekł jednocześnie, że delegowany nie może wówczas sprawować wymiaru sprawiedliwości. Uznać należy, że delegowanie do ministerstwa powinno następować wyłącznie wówczas, gdy zaangażowanie sędziego w pracę ministerstwa jest absolutnie niezbędne, ze względu na wskazaną w art. 10 i 173 Konstytucji RP zasadę trójpodziału władz i niezawisłości sądów. Całkowicie identyfikujemy się ze stanowiskiem wyrażonym przez I Prezesa SN Stanisława Dąbrowskiego, że „delegowanie wieloletnie sędziów do Ministerstwa Sprawiedliwości jest szkodliwe dla sądownictwa jako pewnej całości” podobnie jak ujmowanie jako wielkiej omyłki traktowania sędziów jako rezerwuaru kadr dla administracji rządowej (S. Dąbrowski, Sądy powszechne to moje życie, Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 1/2012, s. 13).
Proponowane w Projekcie zmiany mają charakter kosmetyczny. Zmiana ma polegać na tym, by wyodrębnić delegowanie do MS od innych form delegacji (do sądów powszechnych, SN i NSA). Co do zasady, jest to trafne podejście, jednak towarzyszyć mu powinny inne zmiany, o czym niżej.
Zgodnie z projektowanym art. 77 § 2aa PrUSP – delegacja ma wynosić do 5 lat z możliwością przedłużenia o następne 5 lat, łącznie okres 10 lat. Modyfikacja ta jest iluzorycznym skróceniem. Jednocześnie pozostawiono dotychczasowe zasady delegowania w przypadku powołania sędziego na stanowisko podsekretarza stanu
w Ministerstwie Sprawiedliwości. W tym przypadku delegacja ma wynosić do 2 lat lub na czas nieokreślony (art. 98 § 6 PrUSP).
De lege lata delegacja podsekretarzy stanu jest regulowana w art. 98 PrUSP. Artykuł ten stanowi w § 1: „Sędziemu ubiegającemu się o mandat posła
albo senatora, albo radnego udziela się urlopu bezpłatnego na czas kampanii wyborczej”. Zgodnie z § 2: „Sędzia, który został mianowany, powołany lub wybrany
do pełnienia funkcji w organach państwowych, samorządu terytorialnego, w służbie dyplomatycznej, konsularnej lub w organach organizacji międzynarodowych
oraz ponadnarodowych działających na podstawie umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską, jest obowiązany zrzec się niezwłocznie swojego urzędu, chyba że przechodzi w stan spoczynku”. Z kolei w § 3 mowa jest o tym, że „Sędzia, który zrzekł się urzędu z przyczyn określonych w § 2, może powrócić na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko, jeżeli przerwa w pełnieniu obowiązków sędziego nie przekracza dziewięciu lat, chyba że pełnił funkcje sędziowskie lub prokuratorskie w międzynarodowych lub ponadnarodowych organach sądowych”.
W uzasadnieniu projektu wskazano, że regulacja co do podsekretarzy stanu (art. 98 § 6) wynika z konieczności zapewnienia Ministrowi Sprawiedliwości swobody
w doborze osób pełniących funkcje kierownicze w urzędzie. Należy podkreślić, że ustawa – Prawo o ustroju sądów powszechnych, jak określa to sam jej tytuł, dotyczy działalności sądów, a nie innych urzędów. Tym samym swoboda ministra musi ustąpić celom i istocie wymiaru sprawiedliwości. Oczywiście zgodnie z konstytucyjną zasadą wolności każdego, także w wyborze zawodu, nic nie stoi na przeszkodzie, by taka osoba zrzekła się urzędu i realizowała swoje nowe powołanie w urzędzie Ministerstwa Sprawiedliwości. W przypadku powoływania na urząd podsekretarza zamiast zmieniać treść art. 98 § 6 PrUSP, należy go skreślić i stosować ten przepis wprost. Artykuł 98 § 1–5 winien mieć zastosowanie do wszystkich, więc sędziów delegowanych do ministerstwa z uwagi na to, że de facto i de iure stają się urzędnikami wykonującymi funkcje publiczne w aparacie władzy wykonawczej. W konsekwencji osoba taka powinna się zrzec niezwłocznie swojego urzędu, chyba
że przechodzi w stan spoczynku. Poza racjami ustrojowymi, przyjęcie tej konstrukcji pozwoli na „uwolnienie” etatów w sądach zablokowanych przez delegowanych sędziów.