OPINIA PRAWNA
sporządzona na zlecenie SSP „Iustitia”
Czy możliwe jest skuteczne wycofanie poparcia udzielonego sędziemu-kandydatowi do Krajowej Rady Sądownictwa?

Stan faktyczny

Według dostępnych dla opiniującej informacji, w toku procedury wyboru sędziów-członków KRS, przeprowadzanej na podstawie przepisów znowelizowanej ustawy o KRS, Marszałkowi Sejmu zgłoszono m.in. kandydaturę sędziego Macieja Nawackiego. Podpisy pod tym zgłoszeniem złożyło początkowo 28 sędziów, jednak następnie pięcioro z nich wycofało swoje poparcie dla kandydata. Co najmniej czworo z nich złożyło stosowne oświadczenie na piśmie w tej sprawie, a kandydat potwierdził pisemnie otrzymanie tego oświadczenia 29.1.2019 r. Oświadczenie o wycofaniu poparcia otrzymał także pełnomocnik zgłaszających. Tego samego dnia zgłoszenie kandydata sędziego Macieja Nawackiego zostało przekazane Marszałkowi Sejmu.

Marszałek Sejmu mimo to poddał zgłoszenie dalszej procedurze. W rezultacie sędzia Maciej Nawacki został wybrany przez Sejm do składu KRS.

Analiza

Ocena opisanego stanu faktycznego sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy, a jeśli tak, to w jakim terminie, możliwe jest skuteczne wycofanie poparcia dla kandydata do KRS, wybieranego w trybie znowelizowanej ustawy i jak powinny zachować się podmioty uczestniczące w procedurze wyboru w razie otrzymania oświadczenia o cofnięciu poparcia kandydatowi.

W ocenie opiniującej nie powinno budzić wątpliwości, że wycofanie takiego poparcia jest możliwe i może być skuteczne. Prawdą jest, że ustawodawca nie uregulował w nowelizacji wprost ani możliwości, ani procedury wycofania poparcia. Nie oznacza to jednak, że takiej możliwości nie ma, a jedynie tyle, że mamy do czynienia z luką w prawie, która musi być usunięta za pomocą dostępnych reguł wykładni.

W pierwszej kolejności w uzasadnieniu wniosku co do istnienia możliwości wycofania poparcia dla kandydata należy wskazać argument a contrario, wynikający z analizy regulacji wyborów powszechnych i innych procedur zbliżonych do wyborczych, zawartych w ustawie z 5.11.2011 r. – Kodeks wyborczy². Ustawodawca bowiem, regulując tryb zgłaszania kandydatów w wyborach powszechnych, wyraźnie wskazał w KW, że dla zgłoszenia kandydata lub listy kandydatów konieczne jest zebranie odpowiedniej ilości podpisów osób popierających zgłoszenie, zaznaczając jednocześnie wyraźnie i wprost, że „wycofanie udzielonego poparcia nie rodzi skutków prawnych” (art. 209 § 1 KW odnośnie do wyborów do Sejmu i – na zasadzie odpowiedniego stosowania – do Senatu oraz do Parlamentu Europejskiego, art. 303 § 2 odnośnie do zgłoszenia kandydata na Prezydenta RP, art. 427 odnośnie do wyborów samorządowych). Podobnie, art. 9 ust. 3 ustawy z 24.6.1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli³ stanowi, że wycofanie poparcia udzielonego projektowi ustawy jest nieskuteczne, zaś art. 14 ust. 4 ustawy z 15.9.2000 r. o referendum lokalnym⁴, przewiduje, że: „mieszkaniec jednostki samorządu terytorialnego popierający wniosek o przeprowadzenie referendum podaje na karcie nazwisko, imię, adres zamieszkania, numer ewidencyjny PESEL i datę udzielenia poparcia. Dane te potwierdza własnoręcznym podpisem. Wycofanie udzielonego poparcia jest bezskuteczne”. Należy także zwrócić uwagę, że podobna regulacja obowiązuje w przypadku referendum ogólnokrajowego. Choć ustawa o referendum ogólnokrajowym nie zawiera wprost przepisu zakazującego wycofania poparcia, to na mocy jej art. 92 ust. 1, „w sprawach nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy”, a więc także te przepisy KW, które stanowią, że „wycofanie udzielonego poparcia nie rodzi skutków prawnych”. Pojawiające się więc w przestrzeni publicznej argumenty⁵, jakoby ustawa o referendum ogólnokrajowym miała nie dopuszczać wycofania podpisu jedynie w sposób dorozumiany, co miałoby przemawiać za zastosowaniem takiego domniemania także w przypadku podpisów poparcia pod kandydaturami do KRS jest chybiony – regulacja ustawowa referendum ogólnokrajowego takie rozwiązanie bowiem zawiera, na zasadzie odpowiedniego stosowania KW.

Tym samym więc należy założyć, że racjonalny ustawodawca, gdyby także w procedurze wyboru sędziów-członków KRS chciał wyłączyć możliwość skutecznego wycofania udzielonego poparcia, to wprost by to przewidział w nowelizacji ustawy o KRS, na wzór ustaw wyborczych i referendalnych. Brak takiego postanowienia – czy to wyrażonego wprost czy poprzez odesłanie – nakazuje a contrario przyjąć, że osoby, które podpisały się pod zgłoszeniem, mogą swoje poparcie wycofać. Podpisanie listy poparcia kandydatów do KRS nie może być bowiem porównywane z „wrzuceniem karty wyborczej do urny”, gdzie głos jest nie tylko chroniony zasadą tajności głosowania, ale ponadto, także z przyczyn technicznych, nie może zostać „wycofany”. Złożenie podpisu jest w odniesieniu do kandydata do KRS oświadczeniem podpisującego, że udziela poparcia danemu kandydatowi i nie ma przeszkód, by to poparcie – w przedstawionych dalej w opinii ramach czasowych – wycofał. Nie można bowiem przyjmować niewynikającego z przepisów „domniemania nieodwoływalności” jakiegokolwiek oświadczenia.

Dodatkowo podnieść należy argument, że niemające oparcia w ustawie odmówienie podpisującym listy poparcia prawa do jego wycofania stanowiłoby ograniczenie ich praw obywatelskich. Prawo do poparcia kandydata do KRS jest bowiem prawem obywatelskim, prawem do udziału w życiu publicznym, prawem do udziału w procedurach kształtowania składu organów konstytucyjnych. Tym samym niedopuszczalna jest w tym przypadku rozszerzająca interpretacja i wyłączenie możliwości odwołania poparcia w sytuacji, gdy ustawodawca takiego rozwiązania nie przewidział i nie ma ono żadnego uzasadnienia w konieczności ochrony innych wartości.