Determinanty wyboru rozpraw zdalnych
Wprowadzenie
Celem niniejszego artykułu jest identyfikacja czynników, które ograniczają, utrudniają lub uniemożliwiają realizację rozprawy sądowej w trybie zdalnym, tj. z wykorzystaniem metod i technik komunikacji na odległość. Z uwagi na globalny charakter tego zagadnienia, w pierwszej części artykułu zostaną zilustrowane wybrane prace badaczy brytyjskich i amerykańskich, a następnie zostaną omówione zagadnienia przez nich sygnalizowane, na tle polskich prac, jak również doświadczeń sądowych, z którymi autor się zapoznał. W rezultacie zostanie zaproponowana usystematyzowana, jak również jak się wydaje nowa w polskiej literaturze metodyka oceny adekwatności wyboru rozprawy zdalnej lub stacjonarnej.
Przegląd badań brytyjskich i amerykańskich
Rozpiętość badań w prezentowanym obszarze wskazuje na kilka istotnych podobszarów, według których będzie możliwe docelowe usystematyzowanie proponowanego modelu. Znajdujemy zarówno zagadnienia techniczne, jak również związane ze statusem uczestników postępowania, koncentracji sędziego lub ławników, czy stronniczości wynikającej z przyjętego rozwiązania.
Bild i in. zwracają uwagę, na to, że niska jakość dźwięku negatywnie wpływa na ocenę wiarygodności świadków oraz wagę dowodów w postępowaniu sądowym. W rezultacie – dla prawidłowości postępowania – istotne znaczenie ma wysoka jakości akustyki zarówno w rozprawach zdalnych, jak i tradycyjnych1.
Tran z kolei koncentruje się na analizie zgodności przesłuchania wirtualnego w świetle amerykańskich ram konstytucyjnych i podaje w wątpliwość tę zgodność w przypadku świadków dorosłych, pozostawiając taką możliwość w przypadku rozpraw z udziałem dzieci2.
W swoim raporcie O’Rourke z zespołem wskazują, że rozprawy zdalne obnażyły problemy natury administracyjnej i rekomendują uproszczenie procedur, a technologia wykorzystywana do rozpraw online jest źródłem niedogodności dla uczestników postępowania3.
Norton wskazuje na wyzwania związane z wykluczeniem cyfrowym uczestników postępowań, którzy nie są reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników. Do katalogu wyzwań w tym obszarze zalicza:
1) trudności związane z brakiem dostępu do technologii;
2) brakiem dostępu do stabilnego połączenia internetowego;
3) brakiem wiedzy niezbędnej do skutecznego uczestniczenia w rozprawie zdalnej4.
Quintanilla z zespołem badawczym w swoim raporcie również wskazuje na potrzeby osób o niższym statusie społeczno-ekonomicznym rekomendując, aby mogły swobodnie wybierać tryb uczestnictwa, w celu wyeliminowania wykluczenia cyfrowego. Uwzględniając powyższe, rekomendują projektowanie systemów elektronicznych zorientowanych na użytkownika i jego potrzeby, a co za tym idzie przybliżających rozwiązania technologiczne dla osób obecnie wykluczonych cyfrowo5.