Aktualna sytuacja dotycząca niezawisłości sędziów, niezależności sądów i praworządności w Hiszpanii
Najnowsza historia walki o niezawisłość sędziowską w Polsce stanowi inspirację dla sędziów z innych krajów. Sędziowie, zwłaszcza z krajów Unii Europejskiej, są wdzięczni i podziwiają odwagę naszych kolegów oraz ich osiągnięcia dokonane pomimo niewspółmiernych środków w walce o obronę niezawisłości sędziowskiej, która jest naturalną konsekwencją rządów prawa.
Polskie doświadczenie było niewątpliwie ekstremalne pod wieloma względami, do tego stopnia, że doprowadziło do masowych reakcji społecznych na rzecz niezależności sądownictwa, takich jak „Marsz tysiąca tóg”, w którym miałem zaszczyt uczestniczyć jako przedstawiciel Hiszpanii, wspierając moich kolegów sędziów i wszystkich polskich obywateli.
Jednak to polskie doświadczenie, które na szczęście ma teraz znacznie bardziej obiecujące horyzonty, jest również doświadczane w innych częściach Europy i świata, w mniejszym lub większym stopniu.
Hiszpania nie jest tu wyjątkiem.
Już w 2014 r., mając świadomość, że praworządność jest podstawą wartości, na których opiera się Unia Europejska (art. 2 TUE), i zaalarmowana kryzysami związanymi z jej poszanowaniem i egzekwowaniem w niektórych państwach członkowskich, Komisja Europejska zatwierdziła ramy wzmocnienia praworządności, aby odpowiedzieć na wyzwania i zagrożenia systemowe, przed którymi stanęła.
Ówczesny przewodniczący Komisji Europejskiej, José Manuel Durão Barroso, stwierdził: „Praworządność jest jednym z filarów Unii Europejskiej i fundamentem, na którym się ona opiera. Komisja Europejska odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu praworządności jako strażnik traktatów. Konsekwentnie wskazywałem na potrzebę wprowadzenia przepisów umożliwiających Komisji wczesną i przejrzystą interwencję w przypadkach poważnych i systemowych zagrożeń dla praworządności w państwie członkowskim. Komisja wywiązuje się dziś z tego zobowiązania, zapewniając, że w przyszłości i w oparciu o nasze ostatnie doświadczenia będziemy mogli skutecznie zapobiegać kryzysom praworządności w państwach członkowskich i je rozwiązywać.
Spojrzenie na nasze otoczenie nie napawa jednak optymizmem, jeśli chodzi o cel, jakim jest wzmocnienie praworządności.
Niezawisłość sędziów i niezależność sądów była historyczną zdobyczą obywateli jako projekcja zasady trójpodziału władzy. Tylko sądownictwo, które nie podlega wpływom i instrukcjom innych organów, może zapewnić skuteczną ochronę sądową i zagwarantować prawom obywateli pewną i skuteczną ochronę.
Jednak zasada ta, która zainspirowała liberalne demokracje, znajduje się obecnie w kryzysie ze względu na wzrost populistycznej polityki, która dąży do unieważnienia wszystkich niezależnych agend, a zwłaszcza sądownictwa. U podstaw tych ideologii leży koncepcja demokracji skoncentrowana na zasadzie większości jako jedynej podstawie legitymizacji we wszystkich obszarach życia publicznego. W związku z tym wszelkie ograniczenia w sprawowaniu władzy o tak wzmocnionej legitymacji stanowią niedopuszczalną przeszkodę dla swobodnego rozwoju zasady demokracji.
W tym dążeniu do zniesienia ograniczeń, którym podlega władza polityczna, sądownictwo, jako podstawowy element instytucjonalny w architekturze państwa prawa, którego podstawową funkcją jest właśnie ograniczanie sprawowania władzy w celu uniknięcia odchyleń i nadużyć, stało się celem, jeśli nie do stłumienia, to do ograniczenia lub kontroli, tak aby było zgodne z dominującą większością polityczną w danym momencie.