Gwarancja dostępu do sądu w sprawie opartej na przepisach ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Doręczenie pisma na podstawie art. 139 § 1 i art. 139¹ KPC

Doręczenie pisma na podstawie art. 139 § 1 KPC (w trybie tzw. „awizacji”) będzie mogło nastąpić tylko w razie braku możliwości wręczenia pisma adresatowi, a także bezskutecznej próby doręczenia pisma osobom wymienionym w art. 138 § 1 KPC (ewentualnie art. 138 § 2 KPC). Czynność doręczenia pisma na podstawie art. 139 § 1 KPC powinna bowiem nastąpić w miejscu zamieszkania adresata, o czym świadczy obowiązek pozostawienia zawiadomienia o przesyłce w drzwiach mieszkania bądź oddawczej skrzynce pocztowej. Dodatkowym argumentem jest konieczność wyczerpania przesłanki braku możliwości doręczenia pisma do rąk osób wymienionych w art. 138 § 1 KPC – w razie niezastania adresata w mieszkaniu – czyli dorosłego domownika, administracji domu czy dozorcy domu. Również Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach konsekwentnie podnosi, że z okoliczności doręczenia musi wynikać, iż adresat mieszka pod oznaczonym adresem. Niezamieszkiwanie adresata oznacza tym samym bezskuteczność doręczenia na podstawie art. 139 § 1 KPC⁴.

Niemożność wręczenia pisma adresatowi czy doręczenia zastępczego na podstawie art. 138 § 1 KPC – staje się dopiero podstawą podjęcia przez doręczyciela czynności w przedmiocie stworzenia adresatowi możliwości zapoznania się z treścią pisma. Następuje to poprzez złożenie pisma w placówce operatora pocztowego wraz z umieszczeniem zawiadomienia o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej (wraz z jego ponowieniem).

Przepis art. 139 § 1 KPC przewiduje bowiem możliwość jego odbioru w placówce operatora (urzędzie gminy) w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia bądź od dnia ponownego zawiadomienia.

Skutek doręczenia pisma zostaje tutaj przesunięty do chwili odbioru przesyłki bądź bezskutecznego upływu ostatniego dnia powtórnego terminu wyznaczonego do jej odbioru⁵.

Podstawą z kolei o przekazaniu pisma powodowi celem jego doręczenia przez komornika sądowego jest zwrot przesyłki, co do której podjęto wszystkie czynności przewidziane treścią art. 139 § 1 KPC dla możliwości przyjęcia skutku jej doręczenia. Przesyłka była złożona w placówce operatora pocztowego lub w urzędzie gminy. O złożeniu przesyłki pozostawiono zawiadomienie dla adresata w jego oddawczej skrzynce pocztowej lub w drzwiach mieszkania z podaniem daty i miejsca pozostawienia pisma oraz z pouczeniem o jej odbiorze w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. Przy czym zawiadomienie to powtórzono po upływie pierwszego terminu do odbioru przesyłki. Podstawą decyzji sądu odnośnie do przesłania pisma powodowi (wnioskodawcy) staje się tym samym weryfikacja faktu zamieszkiwania pozwanego (uczestnika) pod adresem miejsca, gdzie dokonywano doręczenia, a następnie ponowienie czynności doręczenia pisma, mimo iż przy braku rozwiązania ustawodawcy, polegającego na podejmowaniu przez sąd od razu decyzji o doręczeniu odpisu pozwu (wniosku) przez komornika⁶ – możliwe byłoby wystąpienie do komornika jedynie o zweryfikowanie tego faktu dla możliwości przyjęcia przez sąd skutku doręczenia zwróconej przesyłki⁷. W obecnym uregulowaniu czynność doręczenia jest jednak ponawiana. W razie braku wręczenia pisma działania związane ze stworzeniem stronie możliwości zapoznania się z treścią pisma znowu polegają na umieszczeniu zawiadomienia (w oddawczej skrzynce pocztowej) o możliwości odbioru pisma w kancelarii komornika w terminie 14 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia (art. 3a ust. 3 zd. 1 KomSU).

Przepis art. 139¹ KPC wprowadza obecnie do czynności doręczenia, opartej na zasadzie oficjalności, element działania strony. Sąd jest co prawda w dalszym ciągu obowiązany do podjęcia z urzędu czynności w przedmiocie doręczenia pisma sądowego (pozwu, wniosku, innego pisma wywołującego potrzebę podjęcia obrony praw strony), ale ustawodawca włącza jednak w ten proces stronę powodową (wnioskodawcę). Chociaż zachowanie to sprowadzono do przekazania pisma komornikowi z powinnością pokrycia kosztów jego działań w przedmiocie realizacji doręczenia. Tym niemniej sąd w dalszym ciągu sprawuje nadzór nad czynnościami komornika jako podmiotu wykonującego doręczenie. Z uwagi na dokładne uregulowanie sposobu doręczenia dokonywanego przez komornika, sąd jest obowiązany do sprawdzenia prawidłowości realizacji tej czynności w oparciu o protokół z tych działań oraz w oparciu o potwierdzanie odbioru. Natomiast kontrola tych działań przez stronę będzie możliwa w ramach skargi na czynności komornika (art. 767–767 KPC w zw. z art. 3 ust. 5 KomSU). Wobec tego stworzono także upoważnienie do wydania zarządzeń w trybie z art. 759 § 2 KPC⁸.