Gwarancja dostępu do sądu w sprawie opartej na przepisach ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
Po potrzymaniu przez Policję (Żandarmerię Wojskową) przysyłki zaadresowanej przez sąd do miejsca zamieszkania strony – w przypadku gdy nie udało się wręczyć pisma – a zgodnie z jej ustaleniami adresat zamieszkuje pod wskazanym adresem, doręczyciel umieszcza w oddawczej skrzynce pocztowej adresata zawiadomienie o podjętej próbie doręczenia wraz z informacją o możliwości odbioru pisma lub odpisu postanowienia w budynku sądu zlecającego doręczenie, do którego następuje zwrot pisma (art. 5606 § 4 zd. 1 KPC). Do zawiadomienia Policja lub Żandarmeria Wojskowa dołącza pouczenie, że pismo lub odpis postanowienia należy odebrać z sądu w terminie 7 dni od dnia umieszczenia zawiadomienia (art. 5606 § 4 zd. 2 KPC). Poucza się także domownika (niebędącego osobą dotkniętą przemocą w rodzinie) o możliwości odbioru pism przez adresata z sądu (chociaż ściślej powinno to być zawiadomienie, informacja, z poleceniem przekazania jej adresatowi).
Ustawodawca nie zdecydował przy tym o odrębnym uregulowaniu całości instytucji doręczenia pisma dla postępowania w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazania zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Umieszczenie Policji i Żandarmerii Wojskowej wśród podmiotów, przez które sąd dokonuje doręczenia pisma, stanowi podstawę do przyjęcia tezy o wprowadzeniu dodatkowego podmiotu w zakresie realizacji tej czynności jako instytucji uregulowanej w Rozdziale 2 KPC. Ale postanowienia zawarte w Dziale Ia co do odmiennego zachowania tych podmiotów w przedmiocie dokonywania czynności doręczenia pisma, stają się podstawą do przyjęcia twierdzenia o wprowadzeniu szczególnego uregulowania co do jednego tylko sposobu doręczenia zastępczego przy niemożności wręczenia pisma. Przez co wyłączone staje się doręczenie przez Policję (Żandarmerię Wojskową) pisma w innym miejscu czy w inny sposób.
Norma zachowania doręczyciela – Policji i Żandarmerii Wojskowej – wyprowadzona z przepisów Rozdziału 2 i Działu Ia prowadzi do przyjęcia nakazu zachowania tego doręczyciela polegającego na:
1) podjęciu czynności związanych z możliwością wręczenia pisma adresatowi w miejscu zamieszkania;
2) ustaleniu faktu zamieszkiwania adresata w chwili dokonywania próby doręczenia;
3) zwrocie pisma do sądu w razie braku możliwości wręczenia go adresatowi;
4) sporządzeniu zawiadomienia o podjętej próbie doręczenia pisma i możliwości odbioru przesyłki z umieszczaniem go w oddawczej skrzynce pocztowej wraz z pouczaniem o odbiorze pisma w terminie 7 dni od umieszczenia zawiadomienia;
5) pouczeniu zastanego w mieszkaniu dorosłego domownika, który nie jest dotknięty przemocą, o powinności odbioru pisma przez adresata w terminie 7 dni od umieszczenia zawiadomienia.
Czynności doręczyciela, jakim jest Policja (Żandarmeria Wojskowa), kończą się więc od razu z momentem niezastania adresata i brakiem możliwości wręczenia mu pisma. Pozostaje jedynie zwrot przesyłki do sądu, poza umieszczeniem zawiadomienia. Ustawodawca wprowadza przy tym pojęcie: „próba doręczenia okaże się bezskuteczna” (art. 5606 § 4 zd. 1 KPC), wtedy gdy „adresata nie zastano przy próbie doręczenia” (art. 5606 § 3 zd. 1 KPC). Daje się tu więc zauważyć sprzeczność pomiędzy sformułowaniem o próbie doręczenia i pouczeniem o możliwości odbioru pisma z sądu (art. 5606 § 4 KPC).
Należy zarazem podkreślić, że przesyłkę Policja lub Żandarmeria Wojskowa zwraca do sądu, który przekazał pismo jako niedoręczone. Doręczenie nastąpi tym samym w sądzie, gdy adresat zgłosi się po jego odbiór. Ale w sądzie będzie to doręczenie na podstawie art. 132 § 2 KPC (zgodnie z jego treścią doręczenie adresatowi może nastąpić także przez wręczenie mu pisma bezpośrednio w sekretariacie sądu). Strona może zawsze zapoznać się z treścią pisma w sądzie w związku z dostępem do akt sprawy na podstawie art. 525 KPC. Dostęp do akt sprawy stanowi realizację zasady jawności postępowania. Jednak nie może ona wyłączać w tym wypadku obowiązku zawiadomienia strony o toczącej się sprawie cywilnej według ogólnych zasad stworzenia jej możliwości zapoznania się z treścią takiego zawiadomienia – przez czynność doręczenia – bez konieczności ograniczenia tego uprawnienia i zastąpienia go praktycznie zasadą dostępu do akt.
Nie umożliwiono zarazem stronie odbioru pisma w pobliżu jej miejsca zamieszkania. Poucza się ją o konieczności stawiennictwa w sądzie po odbiór przeznaczonej dla niej przesyłki. Może to być jednak utrudnione z uwagi na odległość budynku sądu od miejsca zamieszkania. Nie przewidziano w Dziale Ia odrębnego uregulowania co do wyznaczenia właściwości sądu. Pozostaje przyjąć, że jest to sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy, jego pobytu (art. 508 § 1 zd. 1 KPC).