Marsz Tysiąca Tóg dwa lata później. Suwerenność i praworządność – rola sądów po pandemii COVID-19
Marsz Tysiąca Tóg dwa lata później – Sława bohaterom
Krystian Markiewicz*
„Nasza duma, nasza pieśń
Nie umrze, nie zginie,
Ot gdzie ludzie, nasza sława,
Sława Ukrainie,\
Sława Bohaterom!
Taras Szewczenko, w wierszu „Do Osnowjanwnki” (1840)
Dobry wieczór.
Witam wszystkich Państwa na kolejnym spotkaniu, które pokazuje, że Marsz Tysiąca Tóg idzie dalej. Prawdą jest, że przez ostatnie 2 lata od naszego spotkania na ulicach Warszawy, dużo się dzieje. Równocześnie jak sam temat konferencji wskazuje, istnieje proste powiązanie zagadnień odnoszących się do praworządności z pandemią COVID-19.
Jak nadmieniono, wszyscy mamy w pamięci nie tylko to, co wydarzyło się 2 lata temu w Warszawie, ale przede wszystkim obserwujemy na bieżąco to, co się dzieje się teraz w Ukrainie. Pandemia COVID-19, podobnie jak Marsz Tysiąca Tóg, pokazała, że stoją przed nami wspólne obowiązki, wspólne wyzwania, żeby walczyć cały czas o podstawowe prawa wolności, o prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości, który będzie zabezpieczał te podstawowe prawa. Prawda ta staje się tym bardziej aktualna w stanie wojny.
Niestety walka z covidem stała się tylko pretekstem do tego, żeby odbierać ludziom prawa i wolności obywatelskie. Walka o pewne wyimaginowane przez polityków dobra staje się pretekstem, żeby niszczyć praworządność, aby obywatelom zabierać sądy. To jest rzecz absolutnie zatrważająca i prowadząca do takich działań legislacyjnych, których skrajnym przykładem był ostatni projekt ustawy procedowany w Polsce, a związany z wojną w Ukrainie. Pod pretekstem wojny w Ukrainie, w tej ustawie chciano wprowadzić bezkarność dla urzędników publicznych naruszających prawo. Wcześniej podobne przepisy były wprowadzone w ustawach, które miały zmierzać do walki z pandemią COVID-19.
Wobec takich zagrożeń, jak wojna, pandemia COVID-19, czy narastające ataki na praworządność, konieczne jest wspólne działanie, wymiana doświadczeń i poszukiwanie rozwiązań, jednym słowem solidarność ludzi dobrej woli, solidarność sędziów. Pandemia COVID-19 czy wojna niestety są wykorzystywane także do tego, by nie mówić o praworządności, by poświęcić praworządność. Można powiedzieć, że jest swoisty szantaż dotyczący właśnie tego zakazu mówienia o praworządności, bo jak o tej praworządności mówić, kiedy obok toczy się wojna. Ale przecież wszyscy wiemy, że władza autorytarna, władza dyktatorów, tak jak w Rosji zwykle zaczyna się od uderzenia w sądy, od nieprzestrzegania orzeczeń sądów, trybunałów. To właśnie Rosja postanowiła zignorować Europejski Trybunał Praw Człowieka i jego orzeczenia. Jednym z następstw było uwięzienie rosyjskiego opozycjonisty Aleksieja Nawalnego, od lat walczącego z korupcją i nadużyciami władzy. Nikt z nas przecież nie miał wątpliwości, co zrobi upolityczniony, marionetkowy rosyjski sąd, że ustami sędziów przemówi Kreml. W Polsce wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka też nie są przestrzegane, m.in. w zakresie dotyczącym uznania, że osoby które zostały powołane na urząd sędziowski w Sądzie Najwyższym po 2018 r. nie są sędziami. Polska ich nie wykonuje i te osoby cały czas w polskim Sądzie Najwyższym zasiadają i wydają dziesiątki, setki wyroków. Polski Trybunał Konstytucyjny też jest tylko ustami partii rządzącej, kwestionuje status ETPCz TSUE. Takie podobieństwa są uderzające. Zadaniem Polek i Polaków, ale mam nadzieję, że również wszystkich Europejek i Europejczyków biorących rządy prawa na poważnie, jest walka z tą mutacją organów sądowych, z tym marszem w kierunku autorytaryzmu.
Ostatnie tygodnie to kolejne orzeczenia Trybunałów w Luksemburgu i Strasburgu. To są następne elementy naszego wspólnego marszu, który ma doprowadzić do triumfu praworządności w całej Europie. W orzeczeniu TSUE dotyczącym tzw. mechanizmu warunkowości podkreślono, że praworządność i solidarność są podstawą, fundamentem działania UE. Powiem więcej są fundamentem – całej wolnej Europy. Potrzebna jest więc dalsza determinacja, stanowczość i solidarność. Świt nadejdzie niebawem!
Raz jeszcze dziękuję wszystkim Państwu, dziękuję bohaterom walki o praworządność, ale przede wszystkim bohaterkom i bohaterom z Ukrainy, którzy walczą nie tylko o praworządność, ale o podstawowe prawa, prawo do godnego życia, prawo do wolności i samostanowienia. Nie mogę zakończyć inaczej jak tylko zawołaniem Sława Ukrajini!
* Doktor habilitowany nauk prawnych, profesor Uniwersytetu Śląskiego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Śląski, Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Wymiarem Sprawiedliwości, sędzia, Prezes SSP „Iustitia”; ORCID: 0000-0002-7707-832X.
The March of a Thousand Gowns two years later. Glory to the heroes
Krystian Markiewicz*
„Our thought, our song
Will not die, will not perish…
Oh there, people, is our glory,
The glory of Ukraine!
The Glory to the Heroes!”
Taras Shevchenko (1840)
Good evening Ladies and Gentlemen.
Welcome, all of you, to the next webinar that shows that the March of a Thousand Gowns goes on. A lot has been happening in the last two years since our march on the streets of Warsaw. At the same time, as the conference topic indicates, there is a simple link between the rule of law and the COVID-19 pandemic.
We all remember what happened two years ago in Warsaw, but most of all, we are keep an watchful eye on what is happening now in Ukraine. The COVID-19 pandemic, like the March of a Thousand Gowns, has shown that we face everyday obligations, common challenges to fight for the fundamental rights of freedom all the time, for the proper functioning of the judiciary, which will protect these fundamental rights. This truth becomes even more relevant in a state of war.
Unfortunately, the fight against COVID can become only a pretext to deprive people of their civil rights and freedoms. The fight for certain goods imagined by politicians becomes a pretext to destroy the rule of law, to take away the courts from the citizens. The frightening thing is that this state of affairs leads to legislative actions, an extreme example of which was the last draft of the bill in Poland related to the war in Ukraine. Under the pretext of the war in Ukraine, this law wanted to introduce impunity for public officials who violate the law. Previously, similar provisions were introduced in laws aimed at fighting the COVID-19 pandemic.
In the face of such threats as war, the COVID-19 pandemic, or increasing attacks on the rule of law, it is necessary to act together, to exchange experiences and to seek solutions. In a word, solidarity of people of goodwill, the solidarity of judges. The COVID-19 pandemic and the war are used not to discuss the rule of law issues, but to sacrifice the rule of law. We may say that this is a kind of blackmail concerning this prohibition on talking about the rule of law, because how can one talk about this rule of law when a war is happening nearby. Nevertheless, we all know that authoritarian power, the power of dictators, as in Russia, usually begins with hitting the courts, with a failure to comply with the decisions of courts and tribunals. Russia chose to ignore the European Court of Human Rights and its rulings. One of the consequences was the imprisonment of the Russian opposition leader Alexei Navalny, who had been fighting corruption and abuses of power for years. After all, none of us had any doubts about what the politicised Russian puppet court would do, namely that the Kremlin would speak through the mouths of the judges. In Poland, the European Court of Human Rights judgments are also not complied with, among other things regarding the recognition that the individuals appointed to the office of judges in the Supreme Court after 2018 are not judges. Poland does not execute the judgements and these individuals remain seated in the Polish Supreme Court and issuing hundreds of sentences. The Polish Constitutional Tribunal has become a mere mouthpiece of the ruling party. It questions the status of the ECtHR and the CJEU. Such similarities are striking. The task of Polish men and women, and hopefully that of all European men and women who take the rule of law seriously, is to fight this mutation of judicial organs, this march towards authoritarianism.
The recent weeks have seen more judgments of the tribunals in Luxembourg and Strasbourg. These are now the following milestones of our joint march, a march that aims to lead to the triumph of the rule of law in Europe. The ruling of the CJEU concerning the ‘conditionality mechanism’ emphasied that the rule of law and solidarity are foundations of the EU. In other words, the rule of law is one of the fundamental values upon which the EU is built. I would go further than that – they are the foundations of a free Europe. Therefore, further determination, strength and solidarity are needed. The dawn will come soon!
Thank you for your kind attention.
I would also like to thank the heroes of the fight for the rule of law. Above all, I must thank the heroes from Ukraine, who are fighting not only for the rule of law, but also for fundamental rights, the right to a dignified life, freedom and self-determination. I must finish here with the cry: ”Slava Ukraini”.
* Dr hab. professor of Silesia University, Institute of Legal Sciences of the University of Silesia, Interdisciplinary Centre for Research on Judicature of the University of Silesia in Katowice President of SSP Iustitia; ORCID: 0000-0002-7707-832X