Marsz Tysiąca Tóg dwa lata później. Suwerenność i praworządność – rola sądów po pandemii COVID-19
W jaki sposób zagrożona jest dzisiaj zasada praworządności?
Duro Sessa*
Drodzy Koledzy, Drodzy Przyjaciele ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich „IUSTITIA”, Szanowni Prelegenci i uczestnicy.
Czuję się ogromnie zaszczycony, że mogę być częścią tego wydarzenia, zorganizowanego z okazji drugiej rocznicy „Marszu Tysiąca Tóg”. Marsz Tysiąca Tóg był wyjątkowym wydarzeniem, po którym nic już nie jest takie samo. Marsz manifestował jedność europejskich sędziów maszerujących ramię w ramię w imię niezawisłości wymiaru sprawiedliwości, rządów prawa i demokracji w Europie.
Dziś dwie szczególne kwestie najlepiej ilustrują, w jaki sposób można łatwo zagrozić praworządności i jak czasami takie wydarzenia są wykorzystywane do celowego ograniczania zasad obowiązujących w Europie.
Cytując Martina Luthera Kinga: „Historia może się nie powtarzać, ale często się rymuje”. Ostatnich dwóch lat nie da się przyrównać do żadnych innych w ostatniej historii. Chociaż pandemia COVID-19 jest przede wszystkim kryzysem zdrowia publicznego, nie możemy tracić z oczu powiązanych z nią wyzwań, które są konsekwencją powstrzymania tego zagrożenia i promowania szybkiego i trwałego powrotu do zdrowia. Jednym z takich zagadnień jest walka o utrzymanie rządów prawa.
Jak pokazują ostatnie wydarzenia istnieje realne ryzyko, że niektóre państwa mogą wykorzystać uprawnienia nadzwyczajne do konsolidacji władzy wykonawczej kosztem rządów prawa, tłumiąc i podważając instytucje demokratyczne, zwłaszcza tam, gdzie sądy i inne organy nadzoru mają trudności z funkcjonowaniem z powodu ograniczeń związanych z COVID-19.
Dystrybucja różnych form pomocy w nagłych wypadkach może być podatnym gruntem dla korupcji i bez skutecznego systemu wymiaru sprawiedliwości, w którym działają sędziowie, którzy zapewnią transparentność, odpowiedzialność i nadzór, większość ze środków może nie dotrzeć do zamierzonych beneficjentów.
Oczywiste jest, że od czasu do czasu każdy naród musi stawić czoła takiej czy innej sytuacji kryzysowej. Sytuacja ta testuje naród na różnych płaszczyznach – ludzi, obiekty, finanse – i od czasu do czasu bardzo mocno testuje również zaangażowanie w kwestie praworządności.
Konkludując, musimy pamiętać, że rządy prawa to kluczowy element budowy stabilnego i prosperującego społeczeństwa. Bez rządów prawa nie ma dobrobytu. Bez rządów prawa dobrobyt narodu spada, prawa człowieka są ograniczane, a porządek społeczny ostatecznie się załamuje. Jest to równie nieunikniona konsekwencja braku rządów prawa.
Drugi kryzys, jakim jest agresja na Ukrainę, która jest niestety tak podobna do doświadczeń mojego Kraju, których to Chorwacja doświadczyła 30 lat temu, sprowadza mnie w końcu do odwołania się do następującego zdania sędziego Lorda Atkina w sprawie: Liversidge przeciwko Anderson [1942] AC 206. W przemówieniu, które powinno służyć jako lekcja dla nas wszystkich, powiedział on: „…Wśród starcia broni prawa nie milczą. Może się zmienią, ale podczas wojny mówią tym samym językiem, co w czasie pokoju”.
Kryzys, przed którym stoimy, przyniósł coś dobrego. To zmusiło nas wszystkich do „wyjścia z pudełka”, i szukania nowych sposobów wymierzania sprawiedliwości. W związku z tym powinniśmy pamiętać, że każdy kryzys mija, a kiedy minie, ważne jest, aby rządy prawa pozostały silne. Społeczeństwo zbudowane jest na fundamentach rządów prawa i jeśli po tym kryzysie nadal pozostaniemy z silnym zaangażowaniem w praworządność, będziemy mieli mocne podstawy do odbudowy kraju po kryzysie i zapewnieniu dobrobytu obywatelom.
Na zakończenie pragnę jeszcze raz pogratulować organizatorom i podziękować za wszelki wysiłek w związku ze zorganizowaniem tej Konferencji.
* Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, Sędzia Sądu Najwyższego (Chorwacja).
How the rule of law can easily be jeopardised?
Duro Sessa*
I am privileged and honoured to be a part of this event, marking the second anniversary of the MARCH OF A THOUSAND GOWNS.”
This was a unique event, after which nothing is the same, demonstrating the unity of European judges in support of the independence of justice, the rule of law and democracy in Europe.
Today, two topics best illustrate how the rule of law can easily be jeopardised, and how events are sometimes used to deliberately squeeze the principles of Europe. As Martin Luther King said, “History may not repeat itself, but it often rhymes.”
The last two years have been like no others in recent memory. While the COVID-19 pandemic is, first and foremost, a public health crisis, we must not lose sight of related challenges that are consequential for containing this threat and promoting rapid and sustainable recovery. The struggle to uphold the rule of law is one of them. There is a risk that some states may utilise emergency powers to consolidate executive authority at the expense of the rule of law, suppressing and undermining democratic institutions, especially where courts and other oversight bodies are struggling to perform due to COVID-related restrictions. The distribution of various forms of emergency aid can be fertile ground for corruption, and without an effective justice system, with judges at the centre of it ensuring transparency, accountability and oversight, much of it is unlikely to reach its intended beneficiaries. From time to time, every nation has faced an emergency of one kind or another. It tests all aspects of that nation – the people, the facilities and the finances – and occasionally, it also tests commitment to the rule of law. Let us remember that the rule of law is a crucial building block for any society to be stable and prosper. Without the rule of law, a nation’s prosperity declines, human rights are abandoned and social order eventually breaks down. It is an inevitable consequence of the lack of the rule of law.
Secondly, the crisis and aggression towards Ukraine, which is unfortunately so similar to the experience my country, Croatia, went through 30 years ago. It led me to invoke the opinion of justice Lord Atkin in the case: Liversidge v Anderson [1942] AC 206
In a speech that should serve as a lesson to us all, he said, … Amid the clash of arms, the laws are not silent. They may be changed, but they speak the same language in war as in peace.” The crisis we are facing has brought something good. It has forced us all to “get out of the box” to find new ways of delivering justice,
In this respect, we should remember that crises pass, and when they do pass it is crucial that the rule of law remains firm in its wake. Society is built on the foundations of the rule of law, and if, following a crisis, we are still left with a strong commitment to the rule of law, we will have strong foundations to recover and build prosperity for all citizens.
Finally, I would like to congratulate the organisers for all their efforts in making this conference happen.
* President of the EAJ, former President of the Supreme Court of the Republic of Croatia (Croatia), judge of the Supreme Court of the Republic of Croatia (Croatia).