(nie)Moja Prokuratura
Podsumowanie
Przedstawione w tym krótkim artykule zostały – zdaniem Autorki – najważniejsze zagadnienia dotyczące funkcjonowania prokuratury. Podsumowując, bez powtarzania przedstawionej wyżej problematyki, należy podkreślić, że najważniejsze będą te zmiany, które będą miały trwały charakter, a można to uczynić poprzez ich zapisanie w Konstytucji, tak jak ma to miejsce w odniesieniu do sędziów w zakresie ich gwarancji oraz sądów jako instytucji wymiaru sprawiedliwości. Nie ma żadnego powodu do tego, aby nowoczesna prokuratura nadal była zorganizowana na wzór prokuratury leninowskiej, hierarchicznie podporządkowanej, w której obowiązują polecenia, wytyczne czy zarządzenia. Prokuratorzy powinni podlegać tylko Konstytucji oraz ustawom, a prokuratura być niezależną od prokuratora stojącego na jej czele, któremu powinien przysługiwać tylko nadzór administracyjny nad prokuraturą, a nie merytoryczny nad prowadzonymi postępowaniami. Takie podejście zmniejszyłoby znacznie obciążenie obowiązkami. Aby jednak powstał nowoczesny organ konieczne są zmiany, w tym te, które zostały wyżej opisane.
(not)My Prosecutor’s Office
The paper focuses on considerations relating to the proposals for the most significant changes that should be made, in order to properly position the prosecutor’s office among legal protection authorities, as well as for a modern structural formation of the prosecutor’s office, so that it is capable of performing the tasks imposed on it. The proposals for change may seem revolutionary only at first glance, but after a deeper analysis, they should be considered necessary for the prosecutor’s office to become an authentic legal protection body in a modern and developing democratic state ruled by law. The reflections contained in the paper result from years of practice and observations on how the prosecutor’s office as well as its legal environment have been functioning.
Key words: prosecutor’s office, rule of law, supervision, criminal proceedings, disciplinary proceedings, justice, courts, impartiality, independence.
* Autorka jest doktorem nauk prawnych, adiunktem w Katedrze Prawa Karnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.
1 Ustawa z 6.2.1928 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 1928 r. Nr 12, poz. 93).
2 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2022 r. poz. 1375).
3 Chodzi o gwarancje konstytucyjne dla prokuratorów, takie, jakie mają sędziowie, np. art. 178 Konstytucji RP.
4 Chodzi o to, aby uniemożliwić przekazywanie kompetencji przez Prokuratora Generalnego, który jest jednocześnie Ministrem Sprawiedliwości na rzecz Prokuratora Krajowego, co tylko pozornie może rozwiązać kwestię niezawisłości.
5 Należy także zwrócić uwagę na to, że do zbierania i przekazywania tego typu danych nie jest wymagana zgoda prowadzącego postępowanie przygotowawcze, a odpowiedzialność za ewentualne roszczenia ponosi Skarb Państwa (art. 12 § 3 i 4 Prawa o prokuraturze).
6 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego – Dz.U. z 2022 r. poz. 1375, a także K. Patora, Medialne i społeczne domniemanie winy a prawne domniemanie niewinności (spojrzenie prawne a nowa perspektywa), Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica, Nr 92/2020, s. 75–93.
7 Ustawa z 28.1.2016 r. – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2023 r. poz. 1360).
8 Chodzi tutaj o art. 88 ustawy z 8.12.2017 r. o Sądzie Najwyższym w zakresie uchwał SN o mocy zasady prawnej i możliwości odstąpienia od nich (Dz.U. z 2023 r. poz. 1093), a także art. 441 oraz art. 442 § 3 KPK.
9 W art. 178 ust. 1 Konstytucji RP znajduje się zapis, że: „Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom”.
10 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483).
11 Dz.U. z 2023 r. poz. 1115.
12 Stanowi o tym art. 133 Prawa o prokuraturze.
13 K. Patora, Zasada oportunizmu w prawie karnym (analiza problemu i postulaty de lege ferenda), Przegląd Policyjny Nr 1/2021, s. 44–68.
14 Chodzi o ograniczenie wskazane w art. 387 § 1 KPK, gdzie dobrowolne poddanie się karze jest ograniczone do przestępstw nieprzekraczających 15 lat pozbawienia wolności.
15 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2022 r. poz. 1375).
16 Ustawa z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1138).
17 Art. 29 Prawa o prokuraturze.
18 Wyrok ETPC z 1.6.2010 r. w sprawie Gäfgen przeciwko Niemcom, 22978/05, https://www.hrr-strafrecht.de/hrr/egmr/05/22978-05-1.php, 3.8.2019 r., https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22dmdocnumber%22:[%22868977%22],%22itemid%22:[%22001-99015%22]}, 28.12.2019 r., K. Patora, E. Świąder, Sprawa Gäfgen przeciwko Niemcom. Analiza przypadku. Przegląd Policyjny Nr 2(138), s. 219–235; także wyrok ETPC z 5.11.2020 r. Ćwik przeciwko Polsce (skarga Nr 31454/10), https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunal-praw-czlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/index.html?ComplainantName=%c4%87wik&ComplainantYear=0&CaseType=Decision%2cSentence, dostęp 25.9.2021 r.; K. Patora, Sprawa Ćwik przeciwko Polsce, Przegląd Policyjny Nr 146(2)/2022, s. 40–50.
19 Bliżej odnośnie nielegalnego uzyskania dowodów W. Jasiński, Nielegalnie uzyskane dowody w procesie karnym. W poszukiwaniu optymalnego rozwiązania, Warszawa 2019, s. 162 i n., a także M. Rusinek, Z problematyki zakazów dowodowych w postępowaniu karnym, Warszawa 2019, s. 397 i n.
20 Obowiązek został nałożony na podstawie ustawy z 20.12.2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 190).
21 A. Staszak w: P. Drembowski (red.). Prawo o prokuraturze. Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratur, Warszawa 2021, s. 256–257.
22 Z treści art. 135 i n. Prawa o prokuraturze nie wynika żaden termin do ogłoszenia zarzutu dyscyplinarnego.
23 Wyroki: z 22.7.2021 r, sygn. 43447/19 Reczkowicz przeciwko Polsce, z 3.2.2022 r., skarga nr 1469/20, Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce, z 8.11.201 r., skargi nr 49868/19 i 57511/19, Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, z 6.10.2022 r., skarga nr 35599/20, Juszczyszyn przeciwko Polsce.
24 K. Patora: Wolność badań naukowych a inteligentne podejście do przestępczości w: W. Cieślak. M. Romańczuk-Grącka. M. Kurzyński. In dubio pro humanitate. W stulecie urodzin Profesora Mariana Cieślaka. WUWM. Olsztyn 2023, s. 607–619.