Niezależność sędziowska a trudności zyskiwania społecznego zaufania1
27 Ilustracją może być wywiad M. Manowskiej, Tu nie chodzi o żadną praworządność, DGP 8.8.2022 r. i artykuł polemiczny M. Romańskiej, Spróbuję wyjaśnić prezes Małgorzacie Manowskiej…. DGP Prawnik, 30.8.2022 r. W październiku 2022 r. 30 „dawnych” sędziów SN wydało oświadczenie, o powstrzymaniu się od udziału w składach z „nowymi” sędziami; orzeczenia w składzie mieszanym, zgodnie z orzecznictwem ETPCz prowadzą bowiem do uznania naruszenia przez Polskę art. 6 KE (i powstania obowiązku odszkodowawczego). IKNiSP w odpowiedzi zwróciła się do I Prezes SN o uznanie tego oświadczenia za rezygnację sygnatariuszy ze służby.
28 M. Kryszkiewicz, Kontrowersyjny skład oceni zachowanie Hermelińskiego, DGP 26.9.2022 r., B7. Chodzi o zarzut braku wyważonych ocen krytycznych wobec innych sędziów i o wyznaczenie do tej sprawy w TK osoby prowadzącej własną ożywioną działalność w mediach społecznościowych, znanej dosadności wypowiedzi.
29 Według stereotypowego popularnego w kręgach adwokackich przekonania, wszystko, co inicjuje aktywność sądu, służy pełniejszemu urzeczywistnieniu prawa do sądu. Nie zawsze jest to trafne. Nie wszystkie konsekwencje konkurencji kilku trybów testowania niezależności/niezawisłości zostały powszechnie dostrzeżone. M. Wyrzykowski, Antykonstytucyjna satrapia czyli zło nienasycone [w:] Kryzys, Stagnacja, Renesans? Prawo Administracyjne Przyszłości. Księga Jubileuszowa Profesora Jacka Jagielskiego, red. M. Wierzbowski, J. Piecha, P. Gołaszewski, M. Cherka, Warszawa 2021, s. 277–312.
30 OTK – por. K. Joński, W. Rogowski, Co zostało z legitymizacji trybunału, DGP 10.5.2022 r.; A. Słojewska, Polacy wciąż za długo czekają na sprawiedliwość. Rzeczpospolita 20.5.2022r.; M. Kryszkiewicz, Permanentne reformowanie sądownictwa nie pomogło DGP 10.10.2022 r., s. B8 (na tle skarg na naruszenie prawa do sądu do ETPCz).
31 Zdarza się to prokuraturze, NBP, RPP, TVP, a nawet partiom politycznym (por. I CSK 482/18, I CSK 124/22, I CSK 310/22, I CSK 594/21. Wykorzystywane w tym celu bywają powództwa (wnoszone lub zapowiadane tylko) odszkodowawcze, o ochronę dóbr osobistych, zniewagę/pomówienie, a także instytucja skargi nadzwyczajnej (na tym tle np. ETPCz, Wałęsa przeciwko Poland skarga no. 50849/21). Por. także P. Stasiński, Szyderczy laur dla Polski, GW 2022, 29–30.10. 2022.
32 Kwestiom tym wiele miejsca poświęcono w czasopiśmie Verfassungsblog. On the Matters Constitutional, https://verfassungsblog.de/pod/I tamże seria artykułów w latach 2019–21 (L. Pech, P. Wachowiec, D. Mazur) https://verfassungsblog.de (dostęp: 13.5.2022 r.).
33 Na uwagę zasługuje Notyfikacja ETPCz dotycząca skargi L. Wałęsy z (12.10.2022 r.) wskazująca na możliwość wyroku pilotażowego w związku z wykorzystaniem skargi nadzwyczajnej w praktyce w sposób nękający (nieproporcjonalnie, w celu sprzecznym z ideą takiej skargi). Por. Notification given of Lech Wałęsa’s application concerning the overturning of a final judgment in a civil case, ECHR 318 (2022) 12.10. 2022 r.
34 Ustawa z 20.12.2019 r., o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2020 r. poz. 190.
35 W wypadku przedstawienia pytania prejudycjalnego (SO w Katowicach IV Cz 451/20, w kwestii konsekwencji zasiadania neo-sędziów w składzie, powodowało to następstwa w postaci żądania przez prokuratora wyłączenia pytającego sędziego jako niebezstronnego: „Biorąc pod uwagę podjęte przez Sędziego…. działania, kwestionujące w istocie legalność powołania danego organu, zachowanie to stwarza niebezpieczeństwo realnego naruszenia podstawowych zasad, w tym zasady pewności i zaufania do organów państwa. Bez wątpienia nie można uznać za dopuszczalnych czynności prowadzących do kwestionowania statusu sędziego, bowiem godzi to w zasadę nieusuwalności sędziów, a także zasadę prawa do sądu, w której zawiera się również zasada do uzyskania prawidłowego rozstrzygnięcia sądowego zagwarantowanego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Przedstawienie pytania prejudycjalnego prokuratura uznała za „czynność niezmierzającą do rozpoznania istoty sprawy, a jedynie do wykazania słuszności własnych poglądów prawno-politycznych, co nie może zostać zaakceptowane”, https://katowice.wyborcza.pl/katowice/7,35063,28446060,sedzia-z-katowic-zadal-niewygodne-dla-wladzy-pytanie-prokuratura.html (dostęp: 17.5.2022 r.).
36 Zawisło 17 pytań prejudycjalnych i jedna skarga bezpośrednia; rozstrzygnięto 23 pytania prejudycjalne i 2 skargi bezpośrednie (stan przybliżony w połowie 2022 r.).
37 Wyroków TSUE „nie da się” zmienić czy uchylić w drodze negocjacji politycznych np. między polskim rządem i organami UE. Nieświadomość tego faktu zaowocowała naiwnymi oczekiwaniami uchylenia kar wynikających z zabezpieczenia TSUE i próbami argumentowania, że aprobata polityczna tzw. „ kamieni milowych” warunkujących wypłaty KPO, uchyla obowiązek wykonania wyroków TSUE, których treść inkorporowano w tych „kamieniach”.
38 J. Hetnarowicz-Sikora, Praktyczny wymiar naruszeń konwencyjnych w procesie zmian polskiego wymiaru sprawiedliwości – przegląd spraw czynnych i zakończonych w ETPCz, Iustitia Nr 3/2021, s. 147–156. Oprócz spraw tam wskazanych zwłaszcza Żurek przeciwko Polsce (39650/18, 16.6.2022 r.) i Juszczyszyn przeciwko Polsce (35599/20, 6.10.2022 r.).
39 Staranną dokumentację faktograficzną zbiorczo podaje M. Jałoszewski, Oko.Press, 10.8.2022 r., https://oko.press/etpcz-chroni-sedziego-sn-prof-wrobla/ (dostęp: 7.9.2022 r.).
40 Wyr. TK: z 14.7.2021 r., P 7/20, Legalis (zakwestionowanie kompetencji TSUE co do środków zabezpieczających); z 7.10.2021 r., K 3/21, Legalis (zakwestionowanie zasady pierwszeństwa TUE).
41 Wyr. TK z 24.11.2021 r., K 6/21, Legalis.