Nota techniczna w odpowiedzi na meksykańską reformę konstytucyjną

IV.6. Wybory sędziów w Meksyku jako nietypowa koncepcja

Istotne jest, aby zaznaczyć, że wybory powszechne jako sposób wejścia do wymiaru sprawiedliwości, jak jest to rozważane w Meksyku, są nietypowym rozwiązaniem, które nie znajduje odpowiednika w żadnym systemie prawnym na świecie. Istnieją przypadki Stanów Zjednoczonych i Boliwii, gdzie wybory sędziów są przewidziane do pewnego stopnia, niemniej jednak są one głęboko odmiennym rozwiązaniem od rozważanego w Meksyku.

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki (USA) w Artykule III ust. 1 przewiduje, że sędziowie Sądu Najwyższego oraz niższych sądów federalnych są mianowani przez Prezydenta, przy aprobacie Senatu, zgodnie z Artykułem II, ust. 2 pkt 1. Sędziowie ci, określani mianem Sędziów Artykułu III, pełnią swoją funkcję dożywotnio, pod warunkiem godnego postępowania, a ich wynagrodzenie nie może zostać obniżone podczas pełnienia urzędu, co gwarantuje sędziowską niezawisłość. Sądy federalne obejmują Sąd Najwyższy, sądy okręgowe, sądy apelacyjne oraz wyspecjalizowane sady takie jak Międzynarodowy Trybunał Handlowy. Konstytucja USA nie wymaga specjalnych kwalifikacji, ale nominaci zazwyczaj mają szerokie doświadczenie prawnicze. Wybory powszechne jako sposób wejścia do służby sędziowskiej mają miejsce w tym kraju jedynie lokalnie, w niektórych stanach Federacji.

Godzi się wspomnieć, że struktura sądownictwa w każdym kraju jest zawsze rezultatem długiego historycznego procesu, w którym możliwe rozwiązania adaptowane są do konkretnego społeczeństwa i w miarę upływu czasu stają się bardziej efektywne i wiarygodne dla tego społeczeństwa. Z tych względów fakt, że powszechne wybory dla obsadzenia stanowisk sędziowskich występują w poszczególnych stanach Federacji, w przypadku USA, nie oznacza, że zapożyczenie takiego systemu naboru sędziów jest właściwe dla innych krajów, z różnymi tradycjami, w tym prawnymi. Także w przypadku USA miało miejsce wiele dyskusji na temat negatywnej roli sił ekonomicznych oraz politycznych w wyborach sędziów w poszczególnych stanach, które to czynniki wpływają na ich niezawisłość i bezstronność, ze szkodliwym efektem dla decyzji sędziowskich i dla ochrony podstawowych praw i gwarancji dla sądów.

Boliwia z kolei przyjęła pluralistyczny system zdefiniowany przez Polityczną Konstytucję Państwa z 2009 r., która ustanowiła odrębne procedury dla sędziów poszczególnych szczebli. Sędziowie w sądach wyższego rzędu – Najwyższym Sądzie Sprawiedliwości, Wielonarodowym Trybunale Konstytucyjnym i Trybunale Rolniczo-Środowiskowym – są wybierani w powszechnym, bezpośrednim i obowiązkowym głosowaniu, po pre-selekcji Wielonarodowego Zgromadzenia Ustawodawczego, które analizuje kryteria merytoryczne, interkulturowości oraz parytetu płci (art. 182, 197 i 188 Konstytucji). Kadencja wynosi 6 lat, bez możliwości ponownego wyboru. Sędziowie, z których składają się Rejonowe Sądy Sprawiedliwości, są mianowani przez Sąd Najwyższy z list przedstawionych przez Radę Sądownictwa. Wreszcie, sędziowie odpowiedzialni za sądownictwo powszechne są wyłaniani przez Radę Sądownictwa, spośród absolwentów Szkoły Sędziów lub też w wyniku publicznego konkursu (ustawa Nr 025/2010).

Zatem w USA wybory mają miejsce jedynie lokalnie, w niektórych stanach Federacji, natomiast w Boliwii wybory są zarezerwowane tylko dla sądów wyższych instancji. Z tych względów model powszechnych wyborów planowany w Meksyku, w kształcie w jakim został zaprojektowany, nie ma podstawy w prawie porównawczym i może być uważany za realny atak na zasadę rozdziału władz w państwie.