Odpowiedzialność karna za nielegalne przekraczanie granicy państwowej (w perspektywie pomocy humanitarnej)
Podżeganie
Według brzmienia art. 18 § 2 KK odpowiada za podżeganie ten, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego. Działanie podżegacza jest zawsze działaniem umyślnym, ponieważ ma on świadomość, że nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego.
Nakłanianie może polegać na komunikowaniu słowem mówionym lub pisanym, gestem, sposobem zachowania, że druga osoba ma popełnić przestępstwo, np. przekroczyć nielegalnie granicę, co z kolei wywołuje u drugiej osoby zamiar dokonania czynu zabronionego – tutaj przejścia przez granicę.
| Przykład Podżegacz znajduje się przy linii granicy i krzyczy do osoby tam stojącej, wahającej się, bojącej się iść dalej, żeby przeszła, żeby przemknęła np. leśną drogą, ominęła patrole lub żeby schowała się w samochodzie, który ma przejechać przez granicę, i wpływa na tę osobę |
| w taki sposób, że rodzi się w niej zamiar popełnienia tego czynu, nawet jeśli wcześniej się wahała, czy to zrobić lub nie chciała tego zrobić. |
Są to bez wątpienia działania zmierzające do tego, by doszło do przekroczenia nielegalnie granicy państwa w sposób sprzeczny z art. 14 GrPańU.
Artykuł 26 § 1 KK stanowi, że nie popełnia przestępstwa ten, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
Dalej art. 26 § 2 podaje, że nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w art. 26 § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
Czy możliwe jest wystąpienie tego rodzaju kontratypu przy nielegalnym przekroczeniu granicy państwowej?
Zastosowanie art. 26 KK może mieć miejsce, jeżeli zostanie wykazane, że doszło do sytuacji bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem i nie było innej możliwości, by tego niebezpieczeństwa uniknąć.
Dobrem chronionym prawem jest m.in. życie i zdrowie człowieka.
| Przykład Osoba przekraczająca nielegalnie granicę zrobiła to, uciekając przed sforą szczutych na nią psów, lub przekroczyła granicę, znajdując się w stanie zagrażającego jej życiu i zdrowiu wyczerpania organizmu i nie miała możliwości zwrócenia się o pomoc lekarską na terenie kraju, w którym przebywała, lub cudzoziemiec przekroczył granicę, szukając zagubionego małoletniego dziecka. Pomocnik pomaga przejść przez granicę osobie w stanie hipotermii lub ją przewozi przez granicę, lub pomaga innej osobie ciężko chorej w sytuacji zagrożenia życia. |
Wyższa konieczność
Wydaje się, że są to sytuacje, w których możliwe jest przyjęcie kontratypu stanu wyższej konieczności, dochodzi bowiem do nielegalnego przekroczenia granicy państwa i złamania przepisów prawa tyczących zasad przekroczenia granicy, jednak w sytuacji ratowania czyjegoś życia lub własnego, przymusu zastosowanego przez innego człowieka pod groźbą pozbawienia życia, poszczucia psami, stanem zdrowia, gdzie zaistniało realne zagrożenie dla życia – należy rozważyć, czy doszło do popełnienia przestępstwa czy też nie, przy czym każdorazowo należy ocenić okoliczności przekroczenia granicy i rozważyć, czy istniały inne możliwości ochrony życia i zdrowia, bez popełnienia czynu zabronionego związanego z nielegalnym przekroczeniem granicy.
W przypadku przekroczenia granic stanu wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
Przepisu art. 25 § 2 KK nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić, nawet z narażeniem siebie na niebezpieczeństwo osobiste.
Z kolei art. 264a KK reguluje umożliwienie nielegalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:
§ 1. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, umożliwia lub ułatwia innej osobie pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach, gdy sprawca nie osiągnął korzyści majątkowej, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.