Podważanie praworządności: wpływ organizacji społeczeństwa obywatelskiego na niezawisłość sądów
V. Kształtowanie tureckiego sądownictwa: Analiza wpływu AJU
Rząd AKP, pod przywództwem Erdoğana, wprowadził znaczące zmiany w ustawach regulujących działalność Sądu Kasacyjnego i Rady Stanu poprzez ustawę nr 6572. Ustawa ta, uchwalona 2.12.2014 r., zrestrukturyzowała obie instytucje, ustanawiając osiem nowych izb w Sądzie Kasacyjnym i przydzielając Radzie Stanu określone role33.
Ustawa nr 6572 spowodowała utworzenie ośmiu nowych izb w Sądzie Kasacyjnym, zwiększając łączną liczbę członków do 129, w tym 8 przewodniczących izb i 121 członków. HSK wybrała 144 członków Sądu Kasacyjnego, z czego 121 było członkami nowo utworzonego AJU. Warto zauważyć, że nawet ci, którzy oficjalnie nie należeli do AJU, ale byli aktywnie zaangażowani w jego założenie lub późniejsze działania, zostali wybrani na członków34.
Rada Stanu, na mocy tej samej ustawy, otrzymała 2 przewodniczących izb, 37 członków, 23 prokuratorów i 50 sędziów śledczych. W dniu 15.12.2014 r. HSK wybrał 30 członków Rady Stanu, z których 11 było członkami AJU. Podobnie jak w przypadku Sądu Kasacyjnego, nieoficjalni członkowie AJU aktywnie uczestniczący w działaniach AJU zostali wybrani na członków, co doprowadziło do przedefiniowania obowiązków w Radzie Stanu.
Dzięki HSK władza polityczna zyskała większość, wybierając samych członków, umacniając kontrolę nad zarządzaniem Sądem Kasacyjnym i Radą Stanu. Najbardziej znaczące zmiany nastąpiły po próbie zamachu stanu z 15.7.2016 r. i późniejszej ustawie nr 6723 uchwalonej 23.7.2016 r. Ustawa ta doprowadziła do zakończenia kadencji wszystkich członków Sądu Kasacyjnego i Rady Stanu, a HSK ponownie wybrała „odpowiednie osoby”. Następnie Sąd Kasacyjny i Rada Stanu stały się całkowicie powiązane z władzą polityczną35.
Spośród 267 członków Sądu Kasacyjnego wybranych 25.7.2016 r., 150 było członkami AJU; podobnie, spośród 96 wybranych członków Rady Stanu, 14 było członkami AJU. Ci, którzy aktywnie wspierali Platformę Jedności Sądownictwa, niezależnie od członkostwa w AJU, również zostali wybrani36. Wielu sędziów i prokuratorów, którzy nie byli oficjalnie członkami AJU, ale aktywnie uczestniczyli w działaniach AJU, angażowali się w działania profilujące przeciwko niezależnym sędziom i prokuratorom w swoich regionach i byli znani jako wolontariusze AJU wśród członków sądownictwa, okazało się, że oficjalnie nie przystąpili do AJU z różnych powodów37.
Erdogan i AKP strategicznie dążyli do manipulowania składem sądów najwyższych, aby zwiększyć swój wpływ na krytyczne sprawy i mianować członków na wpływowe stanowiska w instytucjach takich jak Trybunał Konstytucyjny, HSK i YSK (Najwyższa Komisja Wyborcza).
VI. Pomiar wpływu na sądownictwo
Skuteczność AJU w sądownictwie jest wyraźnie widoczna w poniższych statystykach. Lista sędziów i prokuratorów stowarzyszonych z AJU, służąca jako podstawowy zbiór danych dla tego artykułu, została początkowo ujawniona na stronie internetowej AJU 30.4.2021 r., co zbiegło się z ogłoszeniem uczestników posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego38. Następnie, ze względu na publiczne dyskusje wokół wspomnianych postaci sądowych, lista została wycofana ze strony internetowej39.
Zdecydowana większość z 85 członków-założycieli AJU zajmuje obecnie aktywne stanowiska w Trybunale Konstytucyjnym, Sądzie Kasacyjnym, Radzie Stanu, Wysokiej Komisji Wyborczej lub zajmuje wysokie stanowiska administracyjne w Ministerstwie Sprawiedliwości. Aby w pełni zrozumieć powstanie, strukturę organizacyjną i późniejsze działania AJU w odniesieniu do rządu Erdoğana-AKP, konieczne staje się rozważenie krytyki i obserwacji skierowanych przeciwko tureckiemu systemowi sądowniczemu zarówno przez krajowe, jak i międzynarodowe renomowane osoby i organizacje40. Biorąc pod uwagę, że większość prokuratorów generalnych, przewodniczących komisji ds. orzekania i sądownictwa administracyjnego, prezesów ciężkich sądów karnych i sędziów pokoju w jednostkach sądowych I instancji jest powiązana ze Stowarzyszeniem Jedności Sądownictwa, skumulowany wpływ AJU na system sądownictwa staje się jeszcze bardziej widoczny. Tureckie sądownictwo jest skutecznie podporządkowane AJU. Biorąc pod uwagę wyraźny wpływ rządu Erdoğana – AKP na AJU od momentu jego powstania, staje się oczywiste, że turecki system sądowniczy przeszedł proces upolitycznienia za pośrednictwem AJU. Dyskurs i decyzje systemu wydają się być kształtowane nie przez przepisy konstytucyjne lub standardy międzynarodowe, ale raczej przez politykę, dyskurs, działania, decyzje i sugestie rządu.