Podważanie praworządności: wpływ organizacji społeczeństwa obywatelskiego na niezawisłość sądów
VII. Nawigacja w procesach politycznych: Badanie wpływu Stowarzyszenia Jedności Sądownictwa
Jak wyraźnie podkreślono w powyższych wyjaśnieniach, AJU zyskało niekorzystną reputację, zarówno w kraju, jak i w społeczności międzynarodowej. Jej negatywna pozycja wynika głównie z jej roli w kształtowaniu krajobrazu politycznego kraju zgodnie z preferencjami Erdogana i AKP poprzez mechanizm procesów politycznych.
Z drugiej strony, w całym tym chaosie, Wielka Izba i Sekcje Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) wydały i nadal wydają decyzje przeciwko Turcji. Jak już wspomniano, ETPC wydał wyroki w sprawie naruszeń przeciwko wielu osobom, w tym Selahattinowi Demirtaşowi, Osmanowi Kavali, Nazlı Ilıcakowi, Mehmetowi Altanowi oraz ponad tysiącu sędziów i prokuratorów41.
a) Szczyt „Nullum crimen sine lege” w działaniu: Yüksel Yalçınkaya przeciwko Turcji – przełomowa sprawa
Ta przełomowa sprawa ma charakter pilotażowy, ujawniając, że wszystkie zarzuty, nakazy aresztowania i późniejsze wyroki skazujące zostały uznane za niezgodne z prawem przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC). Trybunał stwierdził poważne naruszenie art. 6, 7 i 11 Konwencji, podkreślając systemowy charakter kwestii, które miały wpływ na ponad 100 000 spraw. Tym decydującym werdyktem ETPC unieważnił dochodzenia prowadzone przez tureckie władze i wyroki nałożone przez sądy krajowe od 2016 r. Oznacza to, że Turcja nie tylko arbitralnie ścigała, skazywała i karała skarżącą, ale także tysiące innych osób42.
b) Przeszkody napotykane przez kandydaturę Ekrema İmamoğlu na prezydenta
Ekrem İmamoğlu został wybrany na burmistrza Stambułu w 2019 r. Pomimo dwukrotnego zwycięstwa w wyborach, Erdogan i sądownictwo pod jego dowództwem unieważnili pierwsze wybory, które wygrał. Następnie İmamoğlu wygrał drugie wybory. İmamoğlu był postrzegany zarówno przez większość mediów opozycyjnych, jak i prorządowych jako jedyny kandydat, który mógł potencjalnie pokonać Erdogana43. İmamoğlu stanął przed sądem za rzekome znieważenie byłego ministra spraw wewnętrznych, Süleymana Soylu, podczas konferencji prasowej 4.11.2019 r. Określenie „głupiec” użyte przez İmamoğlu w odpowiedzi na obraźliwe uwagi Soylu miało być skierowane do członków Wysokiej Komisji Wyborczej. Na podstawie tego oświadczenia wniesiono sprawę, a İmamoğlu został skazany na karę 1 roku i 9 miesięcy więzienia. Sędzia, który wydał ten wyrok, jest członkiem Stowarzyszenia Jedności Sądownictwa. Pomimo długiego opóźnienia w wykonaniu wyroku, został on wykorzystany jako narzędzie zastraszania i gróźb44.
c) Wykluczenie Canana Kaftancıoğlu z życia politycznego
Canan Kaftancıoğlu, prominentna postać w CHP, odegrała kluczową rolę podczas wyborów na burmistrza Stambułu w 2019 r., w których kluczową postacią okazał się Ekrem İmamoğlu. Pomimo prób kontrolowania narracji przez Erdogana i AKP, Kaftancıoğlu z powodzeniem zorganizowała partię i zapewniła integralność procesu wyborczego45. Przeciwko Kaftancıoğlu podjęto kroki prawne, oskarżając ją o obrazę prezydenta, publiczne oczernianie Republiki Turcji i obrazę urzędnika publicznego z powodu jej tweetów. Została szybko skazana na karę 4 lat, 11 miesięcy i 20 dni więzienia przez sąd, któremu przewodniczył członek AJU46.
Wyrok przeciwko Kaftancıoğlu został szybko potwierdzony przez Sąd Apelacyjny i Sąd Kasacyjny, co doprowadziło do ostatecznego skazania. Ze względu na powagę przestępstw i wynikający z nich wyrok, na Kaftancıoğlu nałożono zakaz polityczny. W dniu 14.6.2022 r. Sąd Kasacyjny ogłosił wygaśnięcie jej członkostwa w CHP, eliminując znaczącego przeciwnika, któremu udało się wygrać z Erdoganem i AKP w wyborach47.
d) Konflikt konstytucyjny: Odrzucenie przez Sąd Kasacyjny orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawie członka parlamentu Can Atalaya
Sąd Kasacyjny, w szczególności Trzecia Izba Karna zdominowana przez członków AJU, zlekceważył decyzję Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Şerafettina Can Atalaya. Pomimo autorytetu Trybunału Konstytucyjnego i braku hierarchicznych relacji między sądami, Trzecia Izba Karna, kierowana przez Muhsina Şentürka, szybko podtrzymała wyrok Atalaya48. Decyzja ta, podpisana przez Şentürka, członka AJU, spowodowała kryzys konstytucyjny, wywołując wezwania do zmian w strukturze Trybunału Konstytucyjnego49.
e) Poważne reperkusje: Prawne zmagania Murata Arslana w obronie rządów prawa
Murat Arslan pełnił funkcję przewodniczącego YARSAV (Stowarzyszenia Sędziów i Prokuratorów) od 16.3.2011 r. do momentu zamknięcia YARSAV dekretem z 23.7.2016 r. Arslan został zatrzymany, następnie aresztowany, a następnie skazany na 10 lat więzienia przez Trzecią Izbę Karną, kierowaną przez Muhsina Şentürka, członka AJU50.
Arslan otrzymał Nagrodę Praw Człowieka im. Václava Havla podczas Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w dniu 9.10.2017 r.51 W zbiorowym potępieniu, które odbiło się echem w licznych międzynarodowych organach sądowych, Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. Specjalny sprawozdawca ONZ ds. niezawisłości sędziów i prawników, Diego García Sayán, potępił skazanie Murata Arslana, uznając je za poważny atak na niezawisłość sądów w Turcji52.