Sporządzanie opinii językoznawczych w sprawach o znieważanie – wybrane problemy teoretyczne i praktyczne

Małgorzata Gębka-Wolak

W związku z systematycznym rozwojem narzędzi do automatycznego przetwarzania języka naturalnego coraz bardziej miarodajne wyniki daje zastosowanie odpowiednich narzędzi informatycznych. Informację o rozkładzie wydźwięku emocjonalnego można na przykład otrzymać przy pomocy narzędzia Multiemo³², opracowanego przez interdyscyplinarny zespół naukowców zrzeszonych w konsorcjum CLARIN-PL. Ten analizator wydźwięku zasadniczo bazuje na annotacji wydźwięku zawartej w słowniku Słowosieć. Wynikiem analizy automatycznej jest ogólna informacja na temat wydźwięku danej frazy, ustalona na podstawie wydźwięku jej składników. W grę wchodzą cztery wartości: plus, ambiwalentna, zero, minus. Poniżej podaję przykładowy wykres ilustrujący wynik otrzymany dla zdania Rzeczpospolita to wychodek, stanowiącego przedmiot oceny w postępowaniu o znieważenie Rzeczpospolitej Polskiej³³.

Zdjęcie 2. Rozkład wydźwięku emocjonalnego dla zdania Rzeczpospolita to wychodek³⁴

Dominujący jest wydźwięk negatywny o wartości min. 0,372, co – biorąc pod uwagę, że maksymalna wartość to 1, nie jest silnym nacechowaniem negatywnym. Zdecydowanie wyższą wartość negatywnego nacechowania uzyskujemy dla zdań z wyrażeniami bliskoznacznymi w stosunku do jednostki wychodek, a mianowicie dla jednostki kloaka (min. 0,706) i gówno (min. 0,964).

Wyniki uzyskane z analizy automatycznej należy uzupełnić analizą jakościową, uwzględniającą następujące parametry:

1) proporcję między informacją (treścią) przekazywaną za pomocą wyrażeń językowych a wyrażaniem oceny lub emocji: im mniej treści, a więcej emocji i ocen, tym wartość silniejsza;

2) stosowanie środków stylistycznych i figur retorycznych w funkcji deprecjonującej (przekształcenia słowotwórcze, metafory, ironia);

3) obecność nieleksykalnych środków językowych mogących powodować u odbiorcy poczucie odebrania szacunku czy obniżenia wartości, jak np. nieprzestrzeganie konwencji gatunkowych, złamanie zasad grzeczności językowej, zmniejszenie dystansu (np. poprzez poruszanie spraw prywatnych);

4) sposób konstruowania w wypowiedzi relacji między nadawcą a odbiorcą: relacja hierarchiczna, w której osoba nadawcy jest stawiana ponad odbiorcę, jako osoba napominająca, pouczająca, wydająca polecenia, prowadzi do pomniejszania wartości odbiorcy, co podwyższa wartość znieważającą badanego wyrażenia.

Strona 6 z 8« Pierwsza «...4 567 8 »