Sporządzanie opinii językoznawczych w sprawach o znieważanie – wybrane problemy teoretyczne i praktyczne
Podsumowanie
Tylko w części postępowań w sprawach o znieważenie opinia biegłego językoznawcy wydaje się potrzebna. Jednak na językoznawcy, któremu zleci się jej przygotowanie, ciąży duża odpowiedzialność. Wyniki analiz językowych wpływają bowiem na decyzje organów ścigania lub sądów. Tym bardziej należy dbać o rzetelność ekspertyz i dążyć do wypracowywania jak najściślejszych procedur analitycznych. Co prawda każdy materiał sporny stwarza inne problemy, wymaga indywidualnego podejścia. Nie pozostaje to jednak w sprzeczności ze stosowaniem szeregu procedur ogólnych, porządkujących analizę i poprawiających jakość wykonanych opinii, z których część w artykule została przedstawiona lub wzmiankowana.
Expert reports in linguistics for the purposes of insult cases. Selected theoretical and practical problems
The paper presents selected issues concerning the preparation of linguistic expert reports for the purposes of insult cases. The first part of the article discusses the similarities between the linguistic and the legal approach to the notion of insult and focuses on the linguistic marks of the insult act, considered as one of the depreciative speech acts. The second part includes methodological remarks and guidelines concerning the research tools and procedures of forensic linguistics. The methodological suggestions presented in the paper are aimed at increasing the objectivity of linguistic expert reports which, in turn, contributes to strengthening their importance in both pre-trial and trial stage. The article is based on the author’s experience as an expert in forensic linguistics, as well as on the analysis of the existing literature and of selected rulings of Polish courts.
Key words: forensic linguistics, insult, expert report in linguistics, forensic expert in linguistic
* Autorka jest doktorem hab. nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa polonistycznego, profesorem w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, biegłym z zakresu językoznawstwa współczesnego przy Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy; ORCID: 0000-0003-4587-496X.
1 Do podstawowych opracowań językoznawczych z tego zakresu należą następujące prace: M. Grochowski, Zarys analizy semantycznej grupy jednostek wyrażających negatywne etycznie relacje osobowe (kpina, zniewaga, upokorzenie), Polonica, t. VIII, 1982; R. Grzegorczykowa, Obelga jako akt mowy, Poradnik Językowy z. 5–6/1991; A. Czelakowska, Kilka uwag o aktach językowego znieważania, Język Polski z. 1/2006; I. Duraj-Nowosielska, Czy żebym mógł powiedzieć, że ktoś obraził X-a, X musi poczuć się obrażony? (i inne pytania o czasownik obrażać/obrazić), Prace Filologiczne, t. LIII, 2007; I. Kamińska-Szmaj, Agresja językowa w życiu publicznym. Leksykon inwektyw politycznych 1918–2000, Wrocław 2007; I. Szczepankowska, Dyskurs prawny. Języki, teksty i konteksty, Białystok 2016.
2 M. Krauz, Zniewaga jako akt mowy w świetle danych językowych i przepisów prawnych, Język. Religia. Tożsamość, z. 1/2021, s. 53, 57.
3 Zob. WSJP hasło pogarda: https://wsjp.pl/haslo/podglad/36663/pogarda (dostęp: 2.1.2022 r.).
4 S. Hypś [w:] A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), Kodeks karny. Komentarz, 2021, wyd. 7, art. 216.
5 M. Grochowski, Zarys analizy…, op. cit., s. 57.
6 R. Grzegorczykowa, Obelga…, op. cit., s. 196–197.
7 ISJP, t. 2, s. 1375.
8 M. Grochowski, Zarys analizy…, op. cit., s. 57.
9 S. Hypś [w:] A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), op. cit.
10 J. Sobczak, Wolność wypowiedzi prasowej a zniewaga, Środkowoeuropejskie Studia Polityczne z. 1/2012, s. 147, https://doi.org/10.14746/ssp.2012.1.05.
11 Oba przykłady pochodzą z internetowej wyszukiwarki GOOGLE.
12 S. Hypś [w:] A. Grześkowiak, K. Wiak (red.), op. cit.
13 J. Sobczak [w:] R. Stefański (red.), Kodeks karny. Komentarz, 2021, wyd. 26, art. 216.
14 J. Kluza, Znieważenie w polskim prawie karnym. Przestępstwo z artykułu 216 k.k. w perspektywie funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości ze szczególnym uwzględnieniem orzecznictwa, Studenckie Zeszyty Naukowe Nr 35/2017.
15 O tym, że zjawiska obrazy lub obelgi nie należy ujmować jedynie przez pryzmat nacechowanej pod tym względem leksyki, lecz z perspektywy aktów mowy, szerzej mowa w artykule: M. Gębka-Wolak, Problem kwalifikowania wyrażeń językowych jako powszechnie uważane za obraźliwe [w:] L. Mariak (red.), Fizyczne aspekty ludzkiego życia i ich odzwierciedlenie w języku i literaturze, Szczecin 2020.