Wykorzystywanie obcego prawa do siania zamętu i wprowadzania w błąd: na przykładzie prawa francuskiego i polskiej ustawy „kagańcowej”
Use of foreign laws for creating havoc and misleading – on the example of French law and Polish “muzzle law”
One of the favourite tricks contained in the textbook for autocrats is the purposeful use of misleading examples of foreign solutions which are to justify authoritarian “reforms” as worthy of recognition and at the same time diverse people’s attention from the factually realized elimination of judicial independence. This has happened many a time in Erdoğan’s Turkey and Orbán’s Hungary. No wonder, therefore, that the Polish ruling party has done likewise, and one of the latest examples is the employment of French law to defend legal changes by the act called “muzzle law”.
Key words: “muzzle law”, elimination of judicial independence, French law
* Autor jest profesorem prawa europejskiego, wykładowcą uczelni francuskich i brytyjskich, dyrektorem Wydziału Prawa i Polityki (the Law and Politics Department) w Middlesex University London.
1 Zob. np. Ozan O. Varol, „Stealth Authoritaryzm” Nr 100/2015, Iowa Law Review 1673, s. 1–1717: „Erdoğan” zwalcza krytykę kontrowersyjnych rozwiązań rządowych, powołując się na ich zgodność z konstytucją lub innymi przepisami prawa lub powołując się na prawo porównawcze i wskazując na demokratyczny kraj (zwykle na Zachodzie), który wdrożył takie samo rozwiązanie (…). Prezydent Viktor Orbán na Węgrzech również zwykle reaguje na krytykę ustaw i przepisów konstytucyjnych przyjętych przez jego rząd, powołując się na podobne ustawy i przepisy w państwach demokratycznych”. Ostatni przykład dotyczący Węgier znajduje się w wywiadzie V. Orbána z Welt am Sonntag, 3.3.2019 r.: https://abouthungary.hu/prime-minister-viktor-orban/prime-minister-viktor-orbans-interview-with-welt-am-sonntag/ („To twierdzenie odnosi się do zmiany ustawy o utworzeniu sądu administracji publicznej. W tym przypadku tekst rozporządzenia został skopiowany dosłownie z ustawodawstwa austriackiego. Dlatego uważam, że system sądowniczy Węgier jest zgodny ze standardami europejskimi”).
2 Jak donosi S. Platon, „Prawo francuskie NIE jest wzorem dla polskiej ustawy o dyscyplinie sędziów”, VerfBlog, 17.1.2020 r.: https://verfassungsblog.de/french-law-is-not-a-model-for- polscy sędziowie-dyscyplinarni/
3 Zob. np. ostatnio Rada Europy (Council of Europe PACE), Funkcjonowanie instytucji demokratycznych w Polsce, raport AR Gustafsson i P. Omtzigt, 6.1.2020 r.: https://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-DocDetails-en.asp?FileID=28330&lang=en; OBWE-ODHIR, Pilna opinia okresowa w sprawie projektu ustawy z 20.12.2019 r. o zmianie Ustawy o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym i niektórych innych ustaw Polski, 14.1.2020 r.: https://osce.org/odihr/443731; według Rady Weneckiej „Rada Europy: Nowa reforma jeszcze bardziej podważa niezależność sądów”, Réf. DC 006 (2020), 16.1.2020 r.: https://coe.int/en/web/portal/-/venice-commission-new-reform-in-poland-fdalsze-minermines-sądowa-niezależność
4 Dalej jako: rozporządzenie.
5 Najwyższa Rada Sądownictwa, Kompendium Etycznych Obowiązków Sądownictwa. The Values of the Judiciary, 2nd edition, 2019: http://www.conseil-superieur-magistrature.fr/publications/recueil-des-obligations-deontologiques/recueil-des-obligations-deontologiques-des-0
6 Ibidem, s. 51.
7 Zob. np. Deklaracja z Sofii z 2013 r. w sprawie niezależności i odpowiedzialności sądowej wydana przez Europejską Sieć Rad Sądownictwa (organizacja, którą zawiesiła neo-KRS w 2018 r.): „Ostrożna konwencja, w której sędziowie powinni milczeć w kwestiach sporów politycznych, nie powinna mieć zastosowania, gdy zagrożona jest integralność i niezależność sądownictwa. Obecnie na europejskim sądownictwie spoczywa zbiorowy obowiązek jasnego i przekonującego sprzeciwu wobec propozycji rządu, które mają tendencję do podważania niezależności poszczególnych sędziów lub rad sądownictwa”.
8 Baka przeciwko Węgrom, skarga Nr 20261/12 z 23.6.2016 r., ust. 165.
9 Ibidem, § 168 i 171.
10 Sprawa Baka przeciwko Węgrom jest przykładowo wprost wymieniona w cyt. Francuskim Kompendium.
11 Zasada nr 3 z rozdziału VIII. Ograniczenia i dyskrecja.
12 Zasada nr 11, rozdział I o Niezawisłości sędziowskiej.
13 Zasada nr 3, rozdział I o Niezawisłości sędziowskiej.
14 Zasada nr 17, rozdział II o Bezstronności.
15 Zasada nr 10, rozdział VIII Ograniczenia i dyskrecja.
16 Baka przeciwko Węgrom, op. cit., § 164.
17 Zasada nr 13, rozdział II o Bezstronności.
18 Zasada nr 24, rozdział II o Bezstronności.
19 Zasada nr 1, rozdział VI o Godności.