Czy użycie wulgaryzmów zawsze kwalifikuje się na akt oskarżenia z art. 212 KK? Rozważania o swobodzie wypowiedzi dziennikarskiej na przykładzie publikacji felietonów
Podsumowanie
Określenia poddane analizie językowej (użyte w felietonach) odzwierciedlają styl i emocje towarzyszące współczesnej debacie publicznej, której tematem jest działalność instytucji finansowych (nie tylko banków). Wymienione określenia mają negatywne konotacje społeczne, lecz w kontekście dyskursu, który toczy się w przestrzeni medialnej, są one wyrazem poglądów autora felietonów i nie mają charakteru zniesławiającego. Należy je traktować jako sposób ukształtowania wypowiedzi, który wpisuje się w szersze ramy i standardy toczącej się debaty publicznej.
Sąd Odwoławczy uznał, że „taka wypowiedź mieści się w ramach kontratypu krytyki prasowej, albowiem wypowiedź miała na celu zwrócenie uwagi na ważne społecznie tematy – media mają korzystać z prawa wypowiadania własnego, subiektywnego i krytycznego zdania.
Stąd też opublikowane felietony nie miały charakteru znieważającego i nie przyczyniły się do uniemożliwienia wykonywania przez ZBP jego zadań statutowych”, więc sąd nie uwzględnił apelacji i utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Is the use of vulgarisms always suable under Art. 212 of the Penal Code? Reflections on the journalistic
freedom of speech on the example of publishing feuilletons
The article provides an analysis of press publications entitled “Wytarzać banksterów w smole i pierzu” (Roll banksters in tar and feathers) and “Kurs sprawiedliwy – dla wszystkich” (Interest rates – fair for all). Its primary purpose was to identify social connotations of phrases and expressions used therein and to determine whether the linguistic elements contained in the articles are defamatory or offensive. The contexts required taking into account the fact that the analysed article are journalistic texts (feuilletons).
Their authors used, among others, expressions that negatively and critically evaluated operations of banks (and also the conduct of their managers), e.g.: dirty tricks, hoax, swindler, gang of thieves and cheats, usury, bankster (bankster mafia). Social connotations of those expressions were described on the basis of the linguistic materials contained in the National Corpus of the Polish Language.
The opinion outlines the position concerning the quote used in the feuilleton: “The whores [here] are pretty fresh.” (J. Hašek, “The Good Soldier Švejk and His Fortunes in the World War”) and the semantic interpretation of the conceptual amalgamate of bankster.
The authors used the substantiation for a court judgment (file no. X Ka 721/18), which had entirely upheld the theses contained in the opinion. Additionally, the case referred to the issues of journalistic practice, e.g. relevance of authorisation of journalistic texts (news/feuilletons).
Key words: defamation, insult, social connotation, feuilleton, public debate, journalistic reliability
* Autorka jest doktorem (językoznawstwo), adiunktem w Zakładzie Komunikacji Społecznej (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), biegłą sądową w zakresie językoznawstwa i komunikacji społecznej przy Sądzie Okręgowym w Warszawie, Gdańsku i Olsztynie; posiada poświadczenie bezpieczeństwa (klauzule: ściśle tajne, tajne i poufne); ORCID: 0000-0003-0387-2798.
1 Konotacje są to dodatkowe, niedefinicyjne treści kojarzone z wyrazem przez użytkowników danego języka (zob. www.sjp.pwn). Społeczne konotacje charakteryzujące jednostki tekstowe mają związek z wartościowaniem (zob. J. Piwowar, „Wampir energetyczny”, czyli kilka uwag o wartościowaniu w ekspertyzach lingwistycznych [w:] Wartości i wartościowanie we współczesnej humanistyce. III: perspektywa językoznawcza, red. A. Kiklewicz, J. Piwowar, Olsztyn 2017, s. 93–104.
2 J. Piwowar, Jak współcześnie mielemy, czyli kilka uwag o wystarczalności opisu znaczenia leksykalnego w słownikach języka polskiego [w:] „Poradnik Językowy” Nr 7/2017, s. 38–50.
3 Zob. https://nkjp.pl.
4 Zob. http://sjp.pwn.pl.
5 Np. forma dopełniacza liczby mnogiej (forma hochsztaplerów) notowana jest ponad 300 razy.
6 Zob. www.nkjp.pl.
7 Zob. https://januszszewczak.wordpress.com/?s=banksterzy.
8 Dyskursem nazywa się ciąg zachowań językowych powiązanych tematem, celem i sposobem ukształtowania wypowiedzi.
9 Zob. http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/154505000003006_X_Ka_000721_2018_Uz_2018-09-10_001.
10 K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman, Gatunki dziennikarskie. Teoria, praktyka, język, Warszawa 2009.
11 Ustawa z 26.1.1984 r., t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1914.