Dopuszczalność drogi sądowej dla rozpoznania roszczenia procesowego o ustalenie istnienia stosunku prawnego członka KRS obecnej kadencji z tym podmiotem organizacyjnym
Żądanie powództwa nie podważa aktu powołania do KRS, gdyż ten nie podlega kontroli sądu, ale wynika z niego stosunek służbowy. Oczywiste jest, że chodzi o stosunek służbowy sensu largo52, z którym nie jest zespolona sytuacja prawna wykazująca cechy stosunku pracy (tak jak w wypadku sędziów53). Jednak ów stosunek służbowy, mimo że pozbawiony cech stosunku pracy lub stosunku obligacyjnego, może zostać poddany kontroli sądu powszechnego. Ewidentnie na ten aspekt zwrócił uwagę ETPC, który uznał, że sprzeczna z podstawowym prawem jednostki jest niemożność obrony nieprawidłowo odwołanego prezesa sądu swych praw przed sądem54. Brak możliwości prawem przewidzianej kontroli sądowej w sytuacji poprawności oceny upolitycznienia aktów odwołania mogłaby zostać sanowana, gdyby sprawa została skierowana do sądu powszechnego.
Właśnie dla takich spraw sąd powszechny sprawuje wymiar sprawiedliwości w oparciu o kompetencję konstytucyjną. Argument, że wobec kwalifikacji publicznoprawnego stosunku łączącego członka KRS z tym organem wykluczona jest droga sądowa dla ustalenia tego stosunku, pomija że podważanie przez Sąd Najwyższy, NSA, ETPC, TSUE powoływania sędziów wymaga kontroli sądów powszechnych, skoro system prawny nie przewiduje wprost odpowiednich uregulowań.
Wniosek końcowy
Dla oceny istnienia drogi sądowej nie ma znaczenia zasadność żądania procesowego, istnienie interesu prawnego. Interes prawny jest jednym z indykatorów dla podporządkowania sprawy o ustalenie istnienia stosunku prawnego członka KRS do sprawy w znaczeniu konstytucyjnym lub procesowym. Dopuszczalność drogi sądowej wynika z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 177 i art. 77 ust. 2 Konstytucji RP i w zw. z art. 1 i 2 KPC, gdyż wyłącznie sąd powszechny jest w stanie ocenić, czy zachodzi konieczność wydania wyroku ustalającego, którego celem jest prewencyjna ochrona interesu powoda. Rozchwianie systemu demokratycznego państwa prawa, brak rzetelnych procedur, gwarancji kontroli sądowej powoduje, że na sądach powszechnych spoczywa ciężar prokonstytucyjnej wykładni i zapewnienie realizacji prawa do sądu. Nie jest drogą do osiągnięcia prawa do sądu w Polsce wydawanie karcących poziom naszej legislacji orzeczeń przez ETPC, który stwierdza naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, ale rozpoznawanie spraw przez polskie sądy powszechne.
* Autor jest doktorem habilitowanym nauk prawnych, profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Śląskiego, radcą prawnym i mediatorem; nr ORCID: 0000-0003-3930-2658.
1 J. Zielonacki, Pandekta czyli wykład prawa rzymskiego prywatnego, o ile ono jest podstawą prawodawstw nowszych. Cz. I, Kraków 1879, s. 63.
2 B. Stelmachowski, Zarys procedury cywilnej obowiązującej na ziemiach byłego zaboru pruskiego i na Górnym Śląsku, Warszawa–Toruń 1923, s. 91.
3 T. jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 269; dalej jako: KrRadSądU.
4 Zob. postanowienie SN z 5.11.2009 r., I CSK 16/09, OSP Nr 7–8/2011, poz. 81.
5 Wyrok SN z 10.3.2004 r., IV CK 113/03, Legalis.
6 Zob. m.in. J. Gudowski, Wpływ Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na pojęcie dopuszczalności drogi sądowej [w:] red. T. Ereciński, K. Weitz, Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego a Kodeks postępowania cywilnego, Warszawa 2010, s. 415–416; K. Korzan, Roszczenie procesowe jako przedmiot postępowania cywilnego w kontekście prawa dostępu do sądu i prawa do powództwa [w:] Andrzej Marciniak (red.), Symbolae Vitoldo Broniewicz dedicatae. Księga pamiątkowa ku czci Witolda Broniewicza, Łódź 1998, s. 184.
7 M. Allerhand, Sądowe dochodzenie roszczeń niezupełnych, PPC Nr 7–8/1939, s. 5.
8 Wyrok SA w Poznaniu z 5.4.2007 r., III AUa 1518/05, OSA Nr 9/2008, poz. 30.
9 Powyższe dwa akapity z artykułu zob. A. Torbus, Interes prawny jako procesowa przesłanka wydania orzeczenia stwierdzającego nieważność uchwały zgromadzenia wspólników lub akcjonariuszy (w druku).
10 Z. Hahn, Interes prawny w skardze o ustalenie, PPC Nr 23/1935, s. 705. T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Łódź 1969, s. 59 i n.; tak również wyrok SA w Łodzi z 29.4.2014 r., I ACa 1429/13, Legalis.
11 K. Weitz, Charakter interesu prawnego jako przesłanki powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.), PS Nr 7–8/2018, s. 21 i n.
12 Wyrok SN z 21.2.1997 r., II CKU 7/97, Legalis. Zob. przegląd stanowisk, K. Weitz, Przyczyny odrzucenia powództwa, PPC Nr 1/2021, s. 8–9.
13 Wyrok SA w Katowicach z 28.11.2014 r., I ACa 652/14, Legalis; K. Markiewicz [w:] A. Marciniak, K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. I, Warszawa 2016, komentarz do art. 216, pkt II.4.