Glosa do wyroku z 1.12.2020 r. wydanego przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii (skarga nr 26374/18)

¹⁰ Por. M. Safjan, Prawo do skutecznej ochrony sądowej – refleksje dotyczące wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19.11. 2019 r. w sprawach połączonych: C-585/18, C-624/18, C-625/18, Pal. Nr 5/2020, op. cit., s. 20–22; M. Szwed, op. cit., s. 43–45 oraz cytowane tam orzecznictwo; zdanie odrębne kilku sędziów – pkt 4, 20–21, 26–27, 41. Autonomiczny charakter omawianej przesłanki akcentuje w zdaniu odrębnym do głosowanego wyroku sędzia Pinto de Albuquerque – pkt III.9 zd. odrębnego.

¹¹ Por. też. M. Safjan, op. cit., s. 21 i n.; autor przytacza także wyrok Trybunału EFTA (Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu) z 14.2.2016 r. w sprawie Pascal Nobile, E 21/16, w którym to orzeczeniu podkreślono znaczenie przestrzegania zasad powoływania sędziów jako gwarancji dla niezależności i bezstronności sądu.

¹² Na gruncie orzeczenia ETPCz wydanego w omawianej sprawie w dniu 12.3.2019 r. wątpliwości co do wagi naruszeń wyraził M. Szwed, op. cit., s. 45 i n. Obawy autora w zakresie dalszego funkcjonowania wadliwie powołanych sędziów należy jednak uznać za nieaktualne w świetle działań podjętych w Islandii, opisanych w § 99 i 100, które w niedługim czasie usanowały sytuację, o czym mowa szerzej w dalszej części glosy.

¹³ Por. L. Pech, Dealing with ‘fake judges’ under EU Law: Poland as a Case Study in light of the Court of Justice’s ruling of 26 March 2020 in Simpson and HG, https://reconnect-europe.eu/wp-content/uploads/2020/05/RECONNECT-WP8.pdf, dostęp: 15.2.2021 r., passim.

¹⁴ Por. wyrok SN z 5.12.2019 r. (III PO 7/18) oraz uchwała połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 23.1.2020 r. (BSA I-4110-1/20); dalej jako: uchwała 3 Izb; orzeczenia dostępne w bazie orzeczeń SN na https://sn.pl.

¹⁵ Wyrok TSUE w połączonych sprawach: C-585/18, C-624/18, C-626/18, https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=64569E51A6CD10F0D13B27955A3FC346?text=&docid=220770&pageIndex=0&doclang=pl&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=4956628.

¹⁶ Także w tym zakresie nie podzielam zapatrywania M. Szweda, op. cit. s. 48 in fine i s. 49; oraz wątpliwości autora, czy uchybienia w procedurze powoływanie sędziów w Polsce (po marcu 2018 r.) mogą być uznane za rażące naruszenie prawa w znaczeniu przyjętym w wyroku ETPCz z 12.3.2019 r.

¹⁷ Por. np. A. Kappes, J. Skrzydło, Czy wyroki neo-sędziów są ważne? – rozważania na tle uchwały trzech połączonych Izb Sądu najwyższego z 23.1.2020 r. (BSA I-4110-1/20), Pal. Nr 5/2020; M. Wrzołek-Romańczuk, Status prawny osoby formalnie powołanej na urząd sędziego na skutek rekomendacji udzielonej przez Krajową Radę Sądownictwa w obecnym składzie – uwagi na tle wyroku TSUE z 19.11.2019 r. oraz orzeczeń Sądu Najwyższego będących konsekwencją tego rozstrzygnięcia, Pal. Nr 5/2020 i cytowane tam piśmiennictwo.

¹⁸ Zob. M. Gutowski, P. Kardas, To był jednak nieskuteczny wybór Rady, „Rzeczpospolita” z 25.2.2020 r.; R. Piotrowski, Konstytucyjne granice reformowania sądownictwa, „Krajowa Rada Sądownictwa” Nr 2/2017, s. 14 i n. i cytowane tam piśmiennictwo; A. Rakowska-Trela, Opinia prawna – Czy możliwe jest skuteczne wycofanie poparcia udzielonego sędziemu – kandydatowi do Krajowej Rady Sądownictwa?, Iustitia Nr 3/2019, s. 143 i n.; s. 146; P. Słowik, Listy poparcia jawne, ale tajemnic nadal wiele, „DGP” z 17.2.2020 r.; Status KRS wciąż pełen niejasności – strona Helsińskiej Fundacji Praw człowieka, zob. https://hfhr.pl/status-krs-wciaz-pelen-niejasnosci, dostęp: 20.3.2020 r.

¹⁹ Por. R. Piotrowski, op. cit., s. 13; postanowienie SN z 15.1.2020 r., (III PO 8/18), pkt 4 uzasadnienia, zob. https://sn.pl.

²⁰ R. Piotrowski, op. cit., s. 18.

²¹ Por. stanowisko SN z 28.2.2020 r. złożone w sprawie Kpt 1/20 (PPI-0131-252/20), zob. https://trybunal.gov.pl – dokumenty w ww. sprawie, dostęp: 9.3.2020 r.; A. Kappes, J. Skrzydło, op. cit., s. 124–126, 134.

²² Por. A. Kappes, J. Skrzydło, op. cit., s. 130–132; inną kwestią jest ewentualne utrzymanie orzeczeń wydanych przez wadliwie powołanych „sędziów” lub z ich udziałem – por. teza 3. I 4 uchwały 3 Izb.

²³ Por. np. wyrok NSA z 26.11.2019 r., I OZ 550/19 oraz budzące konsternację niedawno wydane postanowienia NSA z 25.11.2020 r. w sprawach: I GSK 430/20, I GSK 431/20 i I GSK 432/20 – CBOSA; postanowienie IKN i SP SN z 17.5.2019 r., I NO 55/18; wyrok IKN i SP SN z 1.7.2019 r., I NO 70/19; uchwała 7 S IKN i SP SN z 8.1.2020 r., I NOZP 3/19; orzeczenia SN dostępne na: https://sn.pl; L. Bosek, G. Żmij, Uwarunkowania prawne powoływania sędziów w Europie w świetle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 12.3.2019 r., 26374/18, Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii, EPS Nr 7/2019, s. 33, 38 i n.

²⁴ W sprawie bardziej szczegółowej argumentacji zob. M. Wrzołek-Romańczuk, s. 84 i n.; A. Kappes, J. Skrzydło, op. cit., s. 134 i n.; P. Tuleya, op. cit., s. 59, który podkreśla, że przyznanie organowi władzy publicznej możliwości wykonywania danej kompetencji nie oznacza pełnej dowolności jej wykonywania oraz że także prezydent jest związany prawem.

²⁵ Samo postanowienie zostało opublikowane w dniu 23.4.2020 r. w M.P. pod poz. 379; natomiast uzasadnienie postanowienia wraz ze zdaniami odrębnymi opublikowano dopiero 2.12.2020 r. OTK ZU A/2020, poz. 60; zob. https://trybunal.gov.pl.; fragmenty zdania odrębnego przytaczam z oznaczeniem numeru bocznego.

²⁶ Wyr. TK z 25.3.2019 r., OTK ZU A/2019, poz. 17.

²⁷ Stanowisko (VII.510.143.2020. PF) – https://rpo.gov.pl, dostęp 2.2.2021 r.; poniższy cytat przywołuję w ślad za omówieniem stanowiska w jęz. polskim.

²⁸ P. Tuleya, op. cit., s. 59.

²⁹ Podobnie Trybunał nie podzielił twierdzenia Rządu Islandii, że naruszenia były zbyt „odległe” od sprawy skarżącego, wystąpiły znacznie wcześniej niż rozpoznanie jego sprawy przez A.E., nie miały związku z tą sprawą oraz nie wpłynęły na niezawisłość i bezstronność sędzi. Zdaniem Trybunału, ten warunek „bliskości” został spełniony w momencie, gdy wadliwie powołana sędzia zasiadła w składzie orzekającym w sprawie skarżącego. Nie miał on żadnego interesu prawnego, by kwestionować status sędzi na jakimś wcześniejszym etapie (pkt 285, 286 wyroku).

³⁰ Tak trafnie zdanie odrębne sędziego Pinto de Albuquerque do głosowanego wyroku – pkt II.8, pkt, III.10, III.11, IV.16.