Glosa do wyroku z 1.12.2020 r. wydanego przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii (skarga nr 26374/18)

I. Wprowadzenie

Już na wstępie glosy należy podkreślić fundamentalne znaczenie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka¹ z 1.12.2020 r. w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii (skarga nr 26374/18) dla ustalenia spełnienia przesłanki „sądu ustanowionego ustawą”. Antycypując szczegółowe rozważania, trzeba wskazać, że Trybunał przyjął w tym orzeczeniu trójstopniowy test, zawierający określone kryteria, służący ocenie, czy nieprawidłowości w procedurze powoływania sędziów były na tyle poważne, że spowodowały naruszenie prawa do „sądu ustanowionego ustawą”. Uniwersalny charakter testu implikuje zasadność odniesienia go do naruszeń, jakie wystąpiły w Polsce w zakresie powoływania sędziów w okresie od marca 2018 r.

W sentencji glosowanego wyroku przywołano art. 6 ust. 1, art. 41 i 46 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie 4.11.1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2². Treść argumentacji zawartej w wyroku oraz charakter uwag zamieszczonych w niniejszej glosie wymagają przytoczenia tych postanowień Konwencji (odpowiedniego ich fragmentu).

Art. 6 ust. 1 Prawo do rzetelnego procesu sądowego

„Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej”.

Art. 41 Słuszne zadośćuczynienie

„Jeśli Trybunał stwierdzi, że nastąpiło naruszenie Konwencji lub jej protokołów, oraz jeśli prawo wewnętrzne zainteresowanej Wysokiej Układającej się Strony pozwala tylko na częściowe usunięcie konsekwencji tego naruszenia, Trybunał orzeka, gdy zachodzi potrzeba, słuszne zadośćuczynienie pokrzywdzonej stronie”.

Art. 46 Moc obowiązująca oraz wykonanie wyroków

„1. Wysokie Układające się Strony zobowiązują się do przestrzegania ostatecznego wyroku Trybunału we wszystkich sprawach, w których są stronami.

2. Ostateczny wyrok Trybunału przekazuje się Komitetowi Ministrów, który czuwa nad jego wykonaniem”.

W zakresie istotnym dla glosowanego wyroku już w tym miejscu należy zwrócić, uwagę, że wchodzący w grę fragment art. 6 ust. 1 Konwencji „(…) prawo do (…) rozpatrzenia (…) sprawy (…) przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą (…)” przewiduje trzy przesłanki: 1) sąd ustanowiony ustawą; 2) sąd niezawisły; 3) sąd bezstronny. Kwestia, czy wszystkie przesłanki mają być spełnione łącznie, czy ewentualnie wystarcza spełnienie jednej lub niektórych z nich, jest przedmiotem dalszych rozważań.