Gwarancja dostępu do sądu w sprawie opartej na przepisach ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Nawet gdyby po zwrocie przesyłki jako nieodebranej (art. 139 § 1 KPC), podjęta została decyzja o doręczeniu pisma przez Policję (Żandarmerię Wojskową), to uwzględniając podjęcie czynności związanych z wyznaczeniem terminu rozprawy i wykonaniem czynności co do doręczenia przesyłki wraz z terminem realizacji czynności doręczenia (na podstawie art. 139 § 1 KPC), a następnie przesłania jej do Policji (Żandarmerii Wojskowej) wraz z uwzględnieniem terminu realizacji doręczenia (7 dni), jak i czasu przeznaczonego na odbiór w sądzie (7 dni) – nie będzie możliwe zachowanie terminu przewidzianego w KPC (nawet gdyby miało być tylko jedno posiedzenie wyznaczone na rozprawę).

Tym samym przesłanka wprowadzona w art. 560⁶ § 1 KPC dla dokonania doręczenia pisma przez Policję lub Żandarmerię Wojskową jako niezbędność zapewnienia szybkości postępowania, staje się regułą, gdy sąd nie będzie chciał podejmować ryzyka doręczenia pisma w inny sposób z zapewnieniem gwarancji dla uczestnika postępowania co do zawiadomienia go o toczącej się sprawie.

Właściwe będzie podkreślenie jeszcze raz, że doręczenie ma stworzyć stronie upoważnienie do zapoznania się z pismem i służyć temu, aby mogła ona dochodzić lub bronić swoich praw. Warunkiem tego jest wiedza o przebiegu procesu i jego wyniku. Doręczenie pisma służy zapewnieniu ­jawności wewnętrznej postępowania jako przesłanki realizacji prawa do wysłuchania. Podczas gdy naruszenie przepisów o doręczeniach może prowadzić do pozbawienia strony prawa do wysłuchania i możliwości obrony swoich praw²⁶.

Ocena końcowa regulacji

Przepis art. 560⁶ § 1 KPC w zakresie wyznaczenia normatywnego zachowania sądu co do dokonania doręczenia – jako przepis szczególny – stanie się podstawą decyzji sądu o przeprowadzeniu realizacji tej czynności przez Policję lub Żandarmerię Wojskową. Przez co wyłączone będzie zastosowanie art. 139¹ KPC, jeśli oczywiście będzie to niezbędne dla zapewnienia szybkości postępowania. Tym samym nastąpi powrót do pełnego zastosowania zasady oficjalności obowiązującej w zakresie instytucji doręczania pism sądowych. Zasady przewidującej obowiązek sądu doręczenia pism sądowych z urzędu, ilekroć obowiązek doręczenia wynika z przepisu prawa lub z wniosku strony albo innego podmiotu²⁷. A następnie do stwierdzenia prawidłowości dokonania tej czynności.

Wątpliwości będzie budziło omawiane doręczenie przy opuszczaniu lokalu przez uczestnika czy nawet przez wnioskodawcę (art. 11a ust. 2 pkt 1 i 2 PrzemDomU). Podobnie zresztą jak w przypadku zastosowania środków zabezpieczenia w postaci wydanego przez Policję (Żandarmerię Wojskową) nakazu opuszczenia lokalu czy zakazu zbliżania się do mieszania wraz z dopuszczalnością jego przedłużenia jako sposobu zabezpieczenia roszczenia. Podczas gdy uczestnik, wobec którego wydano wcześniej nakaz lub zakaz (określony wcześniej), obowiązany jest podać jednostce organizacyjnej Policji adres miejsca pobytu, a w razie możliwości także numer telefonu, pod którym będzie dostępny oraz obowiązany jest do poinformowania tej jednostki o każdej zmianie adresu lub numeru (art. 15af ust 1 PolicjaU czy art. 18f ust. 1 ­ŻandarWojskU).

Niezrozumiały stał się wobec tego brak wykorzystania tych wiadomości dla stworzenia reguł doręczenia pisma sądowych w postępowaniu z zakresu ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Pominięto przy tym obowiązek podawania adresu poczty elektronicznej. O ile nie wprowadzono dopuszczalności doręczenia pisma przy wykorzystaniu środków elektronicznych, to możliwe byłoby zawiadomienie w drodze elektronicznej o pozostawieniu przesyłki dla adresata w placówce Policji (Żandarmerii Wojskowej). Pojawienie się trudności z umieszczeniem zawiadomienia o przesyłce – zwłaszcza przy dokonaniu doręczenia w miejscu pobytu (przy braku oddawczej skrzynki pocztowej) – nie stanowiłoby wówczas przeszkody w pozostawieniu zawiadomienia o przesyłce z pouczeniem o obowiązku jej odbioru.

Tak więc, mimo wprowadzenia szczególnych przepisów o doręczeniu z wykorzystaniem dla realizacji tej czynności nowych podmiotów, nie wydaje się, aby udało się skutecznie, a zarazem szybko i sprawnie dokonać doręczenia przez Policję (Żandarmerię Wojskową) z zapewnieniem jednocześnie stronie gwarancji dostępu do sądu – do bycia wysłuchanym.