O konieczności powrotu do mechanizmu kontrolnego przewidzianego w dawnym art. 86 § 6 PrUSP

* Autor jest doktorem nauk prawnych w Katedrze Postępowania Cywilnego i Międzynarodowego Prawa Handlowego UMCS w Lublinie, asesorem sądowym w SR Lublin-Zachód w Lublinie, Nr ORCID: 0000-0002-8238-6255.

¹ Pojęcia tego trafnie używa w omawianym kontekście J. Olszanowski, Sprzeciw wobec zamiaru podjęcia zatrudnienia lub dodatkowego zajęcia jako czynność z zakresu nadzoru administracyjnego nad sądami i sędziami, Forum Prawnicze Nr 5/2020, s. 60.

² T. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 825; dalej jako SNU.

³ Druk Nr 2003 Sejmu RP VIII Kadencji, zob. https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/5AB89A44A6408C3CC12581D800339FED/%24File/2003.pdf, ­dostęp: 13.12.2020 r.; dalej jako: projekt.

⁴ Zob. https://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=2003, dostęp 13.12.2020 r.

⁵ Zob. np. J. Stasiak, Skarga nadzwyczajna w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2021, s. XIX. Instytucja skargi nadzwyczajnej doczekała się już zresztą dosyć szerokiego zainteresowania ze strony doktryny – zob. np. T. Ereciński, K. Weitz, Skarga nadzwyczajna w sprawach cywilnych, PS Nr 2/2019, s. 7–19; T. Zembrzuski, Wpływ wprowadzenia skargi nadzwyczajnej na skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, PS Nr 2/2019, s. 20–38; T. Zembrzuski, Skarga nadzwyczajna w polskim postępowaniu cywilnym, PiP Nr 6/2019, s. 123–138.

⁶ Sprawozdanie stenograficzne z 52. posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 24.11.2017 r. (trzeci dzień obrad), Warszawa 2017, s. 397–398. Zob. http://orka2.sejm.gov.pl/StenoInter8.nsf/0/952247FF6DB8B133C12581E2007BD31C/%24File/52_c_ksiazka_bis.pdf, dostęp: 19.12.2020 r.

⁷ T. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 2072; dalej jako: PrUSP.

⁸ W PrUSP od początku obowiązywania przepisów tej ustawy przewidziane były obostrzenia w zakresie dopuszczalności podejmowania przez sędziego dodatkowego zatrudnienia, zajęcia lub innego sposobu zarobkowania, uznawane, z jednej strony, za jedne z poważniejszych ograniczeń statusu sędziego (zob. M. Śladkowski, Podejmowanie dodatkowego zatrudnienia przez sędziów w świetle Konstytucji RP, Studia Iuridica Lublinensia Nr 22/2014, s. 361; B. Bury, Kilka refleksji na temat „zadaniowego” czasu pracy sędziów, Studia z zakresu prawa pracy i polityki społecznej Nr 3/2019, s. 243), z drugiej zaś, za jedną z istotniejszych gwarancji jego niezawisłości (M. Siwek, Prawa i obowiązki sędziego, Studenckie Zeszyty Naukowe Nr 9(13)/2006, s. 49; M. Śladkowski, op. cit., s. 362, 368; J. Olszanowski, op. cit., s. 61). Ustawodawca nie wyłączył jednak całkowicie możliwości podejmowania przez sędziego dodatkowego zatrudnienia, zajęcia lub sposobu zarobkowania i przyjął, że sędzia może podejmować zatrudnienie na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym, jeżeli wymiar tego zatrudnienia nie przekracza pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach (art. 86 § 1 PrUSP). Przewidziana w projekcie SNU zmiana przewidywała zmniejszenie maksymalnego wymiaru pensum sędziego zatrudnionego na stanowisku dydaktycznym lub naukowo-dydaktycznym (a w istocie – w świetle terminologii przyjętej w art. 114 ustawy z 20.7.2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, Dz.U. z 2021 r. poz. 478; dalej jako: PrSzkolWyższNU – badawczo-dydaktycznym) do wymiaru niższego od typowego pensum przewidzianego w art. 127 ust. 2 PrSzkolWyższNU dla pracowników badawczo-dydaktycznych niezatrudnionych na stanowisku profesora, tj. asystentów czy adiunktów (które wynosi do 240 godz. dydaktycznych), a ponadto, wyłączała np. możliwość zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym lub badawczym poza polską szkołą wyższą.

⁹ W projekcie użyto sformułowania „zatrudnienie” w kontekście zarówno zatrudnienia w szkole wyższej, jak i prowadzenia zajęć w KSSiP oraz w ramach szkoleń organizowanych przez samorządy prawnicze. Prowadzenie przez sędziego zajęć w KSSiP oraz szkoleń organizowanych przez samorząd adwokacki, radcowski, komorniczy czy notarialny, w razie braku zatrudnienia sędziego na stanowisku dydaktycznym w ww. instytucjach (tj. w razie braku stosunku pracy łączącego sędziego z ww. instytucjami), jest jednak uznawane zarówno przez doktrynę jak i judykaturę nie za rodzaj dodatkowego zatrudnienia sędziego (art. 86 § 1 PrUSP), ale za rodzaj dodatkowego zajęcia lub sposobu zarobkowania (art. 86 § 2 PrUSP). Zob. np. K. Gonera [w:] A. Górski (red.), Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz, Warszawa 2013, s. 438. Podobnie SN w uzasadnieniu wyroku z 26.9.2016 r., SNO 31/16, OSNID 2016, poz. 41.

¹⁰ Tj. samorządów, o których mowa w ustawie z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze (t. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1651), ustawie z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 75), ustawie z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie (t. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1192) i ustawie z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1309). Ostatnia z wymienionych ustaw utraciła moc z dniem 1.1.2019 r., tj. z dniem wejścia w życie przepisów ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych (t. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 121, zob. art. 305 tej ustawy). Niektóre z jej przepisów (dotyczące kosztów komorniczych) wciąż znajdują jednak zastosowanie w postępowaniach egzekucyjnych wszczętych przed 1.1.2019 r. i niezakończonych do tego dnia. Zob. na ten temat np. A. Sadza, Obniżenie opłaty egzekucyjnej na wniosek wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym przed dniem wejścia w życie ustawy o kosztach komorniczych, MoP Nr 5/2021, s. 247–248.

¹¹ W projekcie ustawy planowano również doprecyzowanie, w jakim terminie konieczne miało być powiadomienie właściwego organu (prezesa właściwego sądu okręgowego lub apelacyjnego) przez sędziego o zamiarze podjęcia dodatkowego zatrudnienia oraz o podjęciu innego zajęcia lub sposobu zarobkowania (art. 105 pkt 9 ppkt a i b projektu). W czasie zgłoszenia projektu przepisy nie określały bowiem, kiedy powinno dojść do takiego zawiadomienia. Przyjmowano jednak, że powinien to być termin, w którym organ ma realną możliwość wyrażenia swojego stanowiska (tj. ewentualnego sprzeciwu) jeszcze przed podjęciem zatrudnienia przez sędziego (zob. M. Śladkowski, op. cit., s. 364; J. Gudowski, T. Ereciński, J. Iwulski [w:] J. Gudowski (red.), Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, wyd. II, Warszawa 2009, teza 7 do art. 86 PrUSP). W projekcie zakładano też, że w razie dokonania zawiadomienia po upływie tego terminu sędzia mógłby podjąć dodatkowe zatrudnienie, zajęcie lub sposób zarobkowania, tylko jeżeli właściwy organ wyraźnie udzieliłby na to zgody (art. 105 pkt 9 ppkt c projektu). Przewidywano również upublicznienie w biuletynie informacji publicznej informacji o dodatkowym zatrudnieniu, zajęciu lub sposobie zarobkowania sędziów sądów powszechnych (art. 105 pkt 9 ppkt d projektu). Zob. J. Olszanowski, op. cit., s. 59.

¹² Zob. Uzasadnienie projektu ustawy – druk nr 2003 Sejmu VIII Kadencji, s. 19.

¹³ Ibidem, s. 20. Na takie uzasadnienie projektowanej modyfikacji przepisów PrUSP zwraca uwagę także J. Olszanowski, op. cit., s. 59–60.

¹⁴ Jak można odczytać z dokumentów pochodzących z procesu legislacyjnego, ograniczenie wymiaru dodatkowego zatrudnienia miało na celu usprawnienie postępowań, tj. przyspieszenie prac SN (zob. http://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/biuletyn.xsp?skrnr=SPC-109, dostęp: 14.12.2020 r.) i „bardziej zintensyfikowaną pracę ze strony sędziów”, zob. https://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/biuletyn.xsp?skrnr=SPC-110, dostęp: 14.12.2020 r.

¹⁵ Art. 108 pkt 9 ppkt a projektu w brzmieniu przyjętym w Sprawozdaniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o przedstawionym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projekcie ustawy o Sądzie Najwyższym (druk nr 2003) z 30.11.2017 r. – druk nr 2071, zob. http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/B367999C4E592B1FC12581ED00727E26/%24File/2071.pdf, dostęp: 13.12.2020 r. Przebieg prac nad treścią zaproponowanej w tym sprawozdaniu zmiany art. 86 PrUSP odzwierciedla stenogram dostępny na stronach sejmowych: http://sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/biuletyn.xsp?skrnr=SPC-110, dostęp: 13.12.2020 r.