Póki walczymy, jesteśmy zwycięzcami – czyli podsumowanie 2020 r.
Pytania prejudycjalne:
• Czy art. 19 ust. 1 akapit 2, art. 2, art. 4 ust. 3 oraz art. 6 ust. 3 TUE w zw. z art. 47 KPP oraz art. 267 akapit 3 TFUE należy interpretować w ten sposób, że sąd ostatniej instancji państwa członkowskiego może stwierdzić w postępowaniu o ustalenie nieistnienia stosunku służbowego, że nie jest sędzią osoba, której doręczono akt powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w tym sądzie wydany na podstawie naruszających zasadę skutecznej ochrony sądowej przepisów lub w trybie niezgodnym z tą zasadą, gdy intencjonalnie uniemożliwiono zbadanie tych kwestii przez sąd przed wręczeniem tego aktu?
• Czy art. 19 ust. 1 akapit 2, art. 2, art. 4 ust. 3 TUE oraz art. 47 KPP w zw. z art. 267 TFUE należy interpretować w ten sposób, że zasada skutecznej ochrony sądowej zostaje naruszona w przypadku doręczenia aktu powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego po wystąpieniu przez sąd krajowy z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym wykładni prawa Unii, od odpowiedzi na które zależy ocena zgodności z prawem Unii przepisów krajowych, których zastosowanie umożliwiło wręczenie tego aktu?
• Czy art. 19 ust. 1 akapit 2, art. 2, art. 4 ust. 3, art. 6 ust. 3 TUE oraz art. 47 KPP należy interpretować w ten sposób, że zasada skutecznej ochrony sądowej zostaje naruszona przez niezapewnienie prawa do sądu w przypadku doręczenia aktu powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego sądu państwa członkowskiego w wyniku postępowania nominacyjnego przeprowadzonego z rażącym naruszeniem reguł prawa tego państwa dotyczących powoływania sędziów?
• Czy art. 19 ust. 1 akapit 2, art. 2, art. 4 ust. 3 TUE oraz art. 47 KPP w zw. z art. 267 akapit 3 TFUE należy interpretować w ten sposób, że zasadę skutecznej ochrony sądowej narusza utworzenie przez ustawodawcę krajowego w sądzie ostatniej instancji państwa członkowskiego jednostki organizacyjnej, która nie jest sądem w rozumieniu prawa Unii?
• Czy art. 19 ust. 1 akapit 2, art. 2, art. 4 ust. 3 TUE oraz art. 47 KPP w zw. z art. 267 akapit 3 TFUE należy interpretować w ten sposób, że o istnieniu stosunku służbowego i statusie jako sędziego osoby, której doręczono akt powołania do pełnienia urzędu sędziego sądu ostatniej instancji państwa członkowskiego, nie może rozstrzygać właściwa, w świetle prawa krajowego, jednostka organizacyjna tego sądu, do której powołano tę osobę, złożona wyłącznie z osób, których akty powołania dotknięte są wadami wskazanymi w pytaniach nr 2–4, i która z tych przyczyn nie jest sądem w rozumieniu prawa Unii, lecz inna jednostka organizacyjna tego sądu spełniająca wymogi prawa Unii dla sądu?
Przed Trybunałem polski rząd reprezentowała wiceminister sprawiedliwości Anna Dalkowska. Obecni byli też prokuratorzy Prokuratury Krajowej: Bożena Górecka, Robert Hernand, Arkadiusz Reczka, Małgorzata Słowińska i Sebastian Bańko.
Wiceminister A. Dalkowska twierdziła, że pytania prejudycjalne SN są bezprzedmiotowe, nie można podważać stabilności orzekania sądów. Jej zdaniem SN próbuje „wykreować możliwość podważania konstytucyjnej zasady nieusuwalności” sędziów. Wskazywała, że sędziowie w innych krajach UE są wybierani w bardziej upolitycznionej procedurze.
Prokurator A. Reczka skupiał się na kwestii powoływania sędziów przez Prezydenta RP na czas nieokreślony oraz ich nieusuwalności i niezależności. Twierdził, że TSUE nie powinien oceniać naruszenia procedury powoływania sędziów w Polsce, ponieważ nie została ona oceniona w procedurze krajowej.
Argumenty strony rządowej kontrował zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich dr hab. Maciej Taborowski, który wskazywał, że pytanie prejudycjalne jest dopuszczalne (przeniesienie sędziego W. Żurka dotyka jego niezależności, a jest on sędzią, który może orzekać w sprawach prawa Unii), a odpowiedź TSUE powinna obejmować kwestie niezawisłości i bezstronności sądu.
Dr Paweł Filipek z Biura RPO wskazał, że status sędziego wymaga ochrony prawa unijnego, a z art. 19 TUE i art. 47 KPP wynika, że sąd musi być obsadzony tak, aby gwarantować jednostkom skuteczną ochronę sądową. Przede wszystkim należy chronić prawa osób, których sprawy rozstrzyga sąd, a zasada nieusuwalności sędziów nie może być uzasadnieniem dla łamania prawa przez władze krajowe.
Sędziego Waldemara Żurka przed TSUE reprezentowali adwokaci Sylwia Gregorczyk-Abram i Michał Wawrykiewicz z inicjatywy Wolne Sądy oraz Komitetu Obrony Sprawiedliwości KOS, którzy apelowali:
„Polskie sądownictwo opiera się obecnie na heroizmie jednostki i odwadze poszczególnych sędziów, zdemontowano systemową ochronę ich niezawisłości. Wysoki Trybunał jest ostatnim sądem, którego orzecznictwo może uratować niezależność sądów w Polsce. I to jest właśnie ten moment. Polskie sądownictwo nie może dłużej czekać”.
Radca prawny, prof. Wojciech Popiołek, reprezentujący sędzię M. Frąckowiak podkreślił, że w Polsce naruszana jest zasada praworządności, trójpodziału władz, a także gwarancje niezależności sędziowskiej. Wyjaśniał, w jaki sposób zmiany w wymiarze sprawiedliwości doprowadziły do uzyskania politycznej kontroli nad powoływaniem sędziów do Sądu Najwyższego.
Opinia Rzecznika Generalnego w sprawie M. Frąckowiak i W. Żurka (C-487/19 i C-508/19) zostanie wydana 12.2.2021 r.