Póki walczymy, jesteśmy zwycięzcami – czyli podsumowanie 2020 r.
Zarzuty i główne argumenty Komisji Europejskiej:
Po pierwsze, w przedmiocie naruszenia art. 19 ust. 1 akapit 2 TUE, Komisja podnosi, że kwestionowane przepisy (i) dopuszczają, aby treść orzeczeń sądowych mogła być kwalifikowana jako przewinienie dyscyplinarne, (ii) nie zapewniają niezależności i bezstronności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego, do której właściwości należy kontrola decyzji wydanych w postępowaniach dyscyplinarnych, (iii) przyznają Prezesowi Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego prawo do dyskrecjonalnego wyznaczania właściwego sądu dyscyplinarnego I instancji w sprawach sędziów sądów powszechnych, tym samym nie zapewniając, aby sprawę dyscyplinarną rozstrzygał sąd „ustanowiony na mocy ustawy”, (iv) nie zapewniają, aby sprawy dyscyplinarne wobec sędziów sądów powszechnych zostały rozpoznane w rozsądnym terminie, a także nie gwarantują prawa obwinionego sędziego do obrony.
Po drugie, w przedmiocie naruszenia art. 267 akapit 2 i 3 TFUE, Komisja podnosi, że sporne przepisy krajowe dopuszczają, aby prawo sądów do kierowania do Trybunału Sprawiedliwości wniosków prejudycjalnych było ograniczone przez możliwość wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.
26.3.2020 r.
W wyroku z 26.3.2020 r., w sprawach połączonych: C-558/18 i C-563/18, Trybunał Sprawiedliwości uznał za niedopuszczalne pytania prejudycjalne sądów polskich dotyczących postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów w Polsce mające za przedmiot wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Sąd Okręgowy w Łodzi (C-558/18) i przez Sąd Okręgowy w Warszawie (C-563/18) postanowieniami z 31.8.2018 r. i 4.9.2018 r. Trybunał uznał, że brak jest tzw. łącznika europejskiego, tj. powiązania rozpatrywanych skarg z prawem UE. Jednocześnie Trybunał podkreślił, że nie są dopuszczalne przepisy krajowe, z których wynikałoby, że sędziowie krajowi mogą być narażeni na postępowania dyscyplinarne z powodu wystąpienia do Trybunału z odesłaniem prejudycjalnym (…)”. „Zapewnienie, by sędziowie ci nie byli narażeni na postępowania lub sankcje dyscyplinarne z racji skorzystania z takiego uprawnienia do zwrócenia się do Trybunału, która to decyzja leży wyłącznie w ich gestii, stanowi ponadto gwarancję nierozłącznie związaną z ich niezawisłością (…)”.
8.4.2020 r.
W dniu 8.4.2020 r. Wielka Izba Trybunału Sprawiedliwości UE, na wniosek Komisji Europejskiej, zdecydowała o wydaniu środka tymczasowego i zawieszeniu funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego (sprawa C-791/19 R).
Trybunał Sprawiedliwości UE:
• zawiesił stosowanie przepisów ustawy o Sądzie Najwyższym ustanawiających Izbę Dyscyplinarną (art. 3 pkt 5 SNU) i określających jej właściwość przedmiotową (art. 27 oraz art. 71 § 1 SNU);
• zakazał przekazywania spraw zawisłych przed tą Izbą do rozpoznania składowi niespełniającemu wymogów niezależności wynikających z prawa Unii Europejskiej;
• nakazał rządowi RP powiadomienie Komisji Europejskiej w przeciągu miesiąca o wszystkich środkach przyjętych w celu realizacji postanowienia TS.
W ramach postępowania zawisłego przed Trybunałem Sprawiedliwości w sprawie C-791/19 R), w dniu 23.1.2020 r. Komisja wystąpiła do Trybunału Sprawiedliwości na podstawie art. 279 TFUE o zastosowanie środków tymczasowych. Wniosek ten odnosił się do drugiego zarzutu zawartego w skardze Komisji – brak zagwarantowania niezależności i bezstronności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. Trybunał Sprawiedliwości, uznał, że argumenty dotyczące braku istnienia gwarancji niezależności i bezstronności Izby Dyscyplinarnej SN wydają się niepozbawione poważnej podstawy. W ocenie Trybunału sprawa zarządzenia środków, o które wniosła Komisja, jest pilna i są one niezbędne do zabezpieczenia pełnej skuteczności przyszłego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał podkreślił, że gwarancja niezależności Izby Dyscyplinarnej ma zasadnicze znaczenie dla zachowania niezależności tak Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych. Zachowanie zaś niezależności Sądu Najwyższego oraz sędziów sądów powszechnych jest kluczowe dla zagwarantowania skutecznej ochrony praw, jakie jednostki wywodzą z prawa Unii. Brak gwarancji niezależności Izby Dyscyplinarnej może zatem wyrządzić poważną i nieodwracalną szkodę unijnemu porządkowi prawnemu, a także zagrozić ochronie praw jednostek oraz wartościom Unii.