Póki walczymy, jesteśmy zwycięzcami – czyli podsumowanie 2020 r.
6.7.2020 r.
W dniu 6.7.2020 r. odbyła się rozprawa przed Trybunałem Sprawiedliwości UE w sprawie C-824/18 (wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Naczelny Sąd Administracyjny 28.12.2018 r. – A.B., C.D., E.F., G.H., I.J. przeciwko Krajowej Radzie Sądownictwa).
Pytanie prejudycjalne NSA dotyczyło interpretacji przepisów Traktatu o Unii Europejskiej (art. 2 i art. 19 ust. 1) – a w związku z nimi art. 47 KPP oraz inne przepisy prawa UE – co do zakazu odwołania się do sądu w zakresie odnoszącym się do kontroli uchwał KRS. Zakaz polega na wprowadzeniu do porządku prawnego państwa członkowskiego przepisów nakazujących umorzenie takich postępowań z mocy prawa oraz zniweczenie prawa do sądu w zakresie, w jakim w indywidualnej sprawie zawisłej przed sądem wskutek wprowadzenia przepisów nakazujących umorzenie postępowania z mocy prawa, pozbawia się ten sąd prawa do skierowania pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości UE. Pytania zostały zadane w związku z tym, że w trakcie postępowania odwoławczego (w ramach którego NSA zadał też inne pytania prejudycjalne dotyczące uchylonych już przepisów), ustawodawca wyeliminował z porządku prawnego możliwość zaskarżenia uchwal KRS – w zakresie dotyczącym powołania sędziów do Sądu Najwyższego i przewidział, że postępowania te winny ulec umorzeniu. Naczelny Sąd Administracyjny zadał zatem pytanie, czy pozbawienie prawa zaskarżenia uchwał KRS w odniesieniu do powołania do sądu najwyższej instancji pozostaje w zgodzie z przepisami art. 2 w zw. z art. 4 ust. 3 zd. 3, art. 6 ust. 1, art. 19 ust. 1 TUE w zw. z art. 47 KPP i art. 9 ust. 1 Dyrektywy Rady 2000/78/WE oraz art. 267 akapit 3 TFUE.
Na rozprawie głos zabierali pełnomocnicy stron – osób skarżących uchwały KRS – adw. Marcjanna Dębska oraz adw. Michał Gajdus, przedstawiciel RPO – dr Maciej Taborowski, a także przedstawiciel KRS – Jarosław Dudzicz, przedstawiciel rządu wiceminister Anna Dalkowska oraz prokurator Andrzej Reczka.
Pełnomocnicy osób skarżących oraz przedstawiciel RPO wskazywali na to, że powoływanie sędziów jest kwestią prawa unijnego, skoro niezależność sądów to jeden z fundamentów funkcjonowania UE, a bez systemowej gwarancji niezawisłości sędziów, zasada wspólnego zaufania w UE nie ma racji bytu. Podnosili także potrzebę jednoznacznego przesądzenia bezpośredniego stosowania przepisu art. 19 ust. 1 TUE, zgodnie z którym „państwa Członkowskie ustanawiają środki zaskarżenia niezbędne do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej w dziedzinach objętych prawem Unii”. Powoływali się na orzecznictwo TSUE, w tym sprawę Simpson (C-542/18), sprawę ASJP (C-64/16) oraz sprawę AK (C-585/10).
Przedstawiciele strony rządowej podnosili przede wszystkim, że kwestia organizacji wymiaru sprawiedliwości jest wyłączną prerogatywą państw członkowskich. Koncentrowali się na kwestiach historycznych dotyczących sądownictwa w Polsce. Zarzucali, że do 2018 r. w zakresie powoływania sędziów było szereg patologii i dominował korporacjonizm. Podnosili, że powoływanie sędziów przez Prezydenta stanowi gwarancję niezawisłości sędziów. Decyzja Prezydenta jest ostateczna. Duża część wypowiedzi dotyczyła projektu senackiego dotyczącego m.in. KRS. Przedstawiciel KRS (sędzia Jarosław Dudzicz) skoncentrował się na zrelacjonowaniu wymiany korespondencji na Twitterze z poseł Krystyną Pawłowicz.
Na rozprawie obecni byli sędziowie – członkowie SSP „Iustitia”, Piotr Gąciarek (jedna ze stron postępowania przed TSUE) oraz Monika Frąckowiak.
22.9.2020 r.
Przed Wielką Izbą Trybunału Sprawiedliwości UE w dniu 22.9.2020 r. odbyły się dwie rozprawy w sprawie zgodności z prawem Unii powołania nowych sędziów Sądu Najwyższego według procedury ukształtowanej w 2018 r., a także możliwych następstw prawnych dokonanych przez nich czynności lub orzeczeń – w przypadku ustalenia wadliwości powołań.
W obu sprawach w toku postępowania czynności podjęły osoby powołane przez Prezydenta na urząd sędziego do nowo powołanych izb – Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (IKNiSP) oraz Izby Dyscyplinarnej. Zgodnie z ustawą o SN, Izby te mogą orzekać w sprawach objętych prawem Unii, zatem proces nominacyjny sędziów do nich musi spełniać wymogi prawa Unii, a w szczególności być zgodny z zasadą skutecznej ochrony sądowej.
W sprawie C-487/19 (W.Ż.), sąd odsyłający (7-osobowy skład Izby Cywilnej SN) zapytał, czy wymogom prawa Unii odpowiada jednoosobowy skład SN z udziałem sędziego Izby Kontroli Nadzwyczajnej, powołanego w nowej procedurze. Sprawa została zainicjowana przez sędziego Waldemara Żurka, który odwołał się do Krajowej Rady Sądownictwa od decyzji Prezes Sądu Okręgowego w Krakowie o przeniesieniu do innego wydziału tego sądu. Z kolei od uchwały KRS umarzającej postępowanie odwoławcze, sędzia odwołał się do Sądu Najwyższego. Jednocześnie złożył wniosek o wyłączenie od jej rozpoznania wszystkich sędziów orzekających w IKNiSP, na właściwość której wskazywały przepisy uchwalone pod koniec 2017 r. Zarzucał wadliwość ich powołania, rzutujący na brak gwarancji niezawisłości i bezstronności. Zanim Izba Cywilna SN ów wniosek rozpoznała, odwołanie zostało odrzucone przez osobę nowo powołaną do Izby Kontroli Nadzwyczajnej. Izba Cywilna SN przesłała Trybunałowi Sprawiedliwości UE pytanie prejudycjalne dotyczące statusu tego sędziego.
W sprawie, C-508/19 sąd odsyłający (3-osobowy skład Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN) wniósł szereg pytań prejudycjalnych dotyczących statusu sędziego mianowanego przez Prezydenta RP do Izby Dyscyplinarnej oraz skuteczności podejmowanych przez niego czynności. Sprawa została wniesiona do Sądu Najwyższego z powództwa sędzi Moniki Frąckowiak przeciwko sędziemu Izby Dyscyplinarnej, który pełniąc obowiązki prezesa tej Izby, wyznaczył sąd dyscyplinarny I instancji do rozpatrzenia jej sprawy. Sędzia uznała, że nie miał prawa tego uczynić, ponieważ nie został skutecznie powołany na stanowisko sędziego w Sądzie Najwyższym, i z tego powodu jego zarządzenie nie wywołuje wobec niej skutków prawnych.