Pozycja ustrojowa, kompetencje i skład Krajowej Rady Sądownictwa

Podobne funkcje pełnią rady sądownictwa w innych państwach. Ich powstaniu towarzyszyło założenie o potrzebie eliminowania sytuacji nakładania się i krzyżowania kompetencji we wzajemnych stosunkach pomiędzy władzą sądowniczą z jednej strony a władzą wykonawczą i ustawodawczą – z drugiej. Niezależność sądownictwa jest bowiem postrzegana jako standard międzynarodowy i konstytucyjny, z uwagi na realizację zasady rządów prawa. Bez niezależności instytucjonalnej sądownictwa nie może być też realizowana niezawisłość sędziego, mająca chronić go od wszelkiego rodzaju nacisków i presji przy wymierzaniu sprawiedliwości. Jednak rady są pomyślane także jako instytucje mające dawać rękojmię, że szereg kompetencji wobec sądownictwa będzie wykonywanych nie tylko niezależnie od organów władzy wykonawczej, ale także niezależnie od samej władzy sądowniczej. Chodzi tu przede wszystkim o takie działania, jak: mianowanie, awans, rozwój kariery sędziów, kwestie dyscypliny, szkolenia kadr, administracja sądowa, ochrona wizerunku wymiaru sprawiedliwości17. Niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziów nie ma bowiem charakteru samoistnego i autonomicznego, tylko służebny względem prawa do sądu. Realizacja tego prawa może zaś w pewnych przypadkach uzasadniać ograniczenie niezależności sądów, co dotyczy przede wszystkim wpływu pozasądowych organów władzy publicznej na szeroko rozumianą sferę organizacji wymiaru sprawiedliwości18. Dodatkową funkcją rad sądownictwa jest legitymizacja władzy sądowniczej, która nie może być niezależna od suwerena19 oraz ochrona przed zarzutami, że skład środowiska sędziowskiego nie odzwierciedla społeczeństwa obywatelskiego20 czy też, że kieruje się ono wyłącznie interesem korporacji. Ta ostatnia funkcja ma szczególne znaczenie w dobie kryzysu zaufania do wymiaru sprawiedliwości i podważania jego autorytetu oraz ustrojowej pozycji.
KRS a samorząd sędziowski

Przewodniczący Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa – J. Thomas upatruje w radach potrzebnej dla władzy sądowniczej centralnej instytucji, której zadaniem jest nie tylko utrzymywanie właściwych relacji władzy sądowniczej z władzą ustawodawczą i wykonawczą, ale także przejęcie odpowiedzialności za prawidłowe funkcjonowanie sądownictwa, w szczególności zaś terminowe, skuteczne i bezstronne wymierzanie sprawiedliwości. Jego zdaniem, rada sądownictwa powinna przewodzić władzy sądowniczej i ją reprezentować21. Tak szeroki zakres kompetencji może jednak osłabić jej podstawową funkcję polegającą na stabilizowaniu i harmonizowaniu wzajemnych relacji władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej oraz skrócić dystans potrzebny do bezstronnego pełnienia funkcji gwaranta niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziów.

Wracając do Rady i poczynionej konstatacji, że nie jest ona organem władzy sądowniczej ani reprezentantem sędziów, należy wskazać na potrzebę utworzenia centralnego organu przedstawicielstwa władzy sądowniczej (czy też środowiska sędziowskiego), który przejąłby te zadania, których KRS, z racji swojej pozycji ustrojowej, pełnić nie może. Takie rozwiązanie spełniałoby standardy Europejskiej Karty o Statucie Sędziów22, postulującej w pkt. 1.3 potrzebę powołania organu, niezależnego od organów władzy wykonawczej i ustawodawczej, który uczestniczyłby w każdej decyzji dotyczącej naboru, rekrutacji, nominacji, przebiegu kariery zawodowej czy zakończenia wykonywania zawodu przez sędziego, a jednocześnie dostrzegającej potrzebę powołania reprezentacji środowiska sędziowskiego poza strukturami rady23. Podobnie Wielka Karta Sędziów24 przewiduje w pkt. 13, że każde z państw utworzy radę sądownictwa czy inny odpowiedni organ, niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej, wyposażony w szerokie kompetencje we wszystkich kwestiach odnoszących się do statusu, ustroju, sposobu funkcjonowania czy wizerunku instytucji sądowych, a dodatkowo zastrzega w pkt. 7 i 9 pewne kompetencje dla przedstawicieli sądownictwa, czy szerzej – wymiaru sprawiedliwości25.
[/hidepost]