Pozycja ustrojowa, kompetencje i skład Krajowej Rady Sądownictwa
Katarzyna Zawislak – autorka jest sędzią Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu.
1 Dalej jako KRS lub Rada.
2 Artykuł stanowi rozwinięcie referatu wygłoszonego w ramach Okrągłego Stołu dla Sądownictwa, zorganizowanego przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” pod patronatem Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, w czasie drugiej debaty przeprowadzonej w Warszawie w dniu 7.5.2012 r.
3 Szerzej: A. Zieliński, O statusie prawnym Krajowej Rady Sądownictwa, PiP Nr 6/1993, s. 84–85; T. Ereciński, Rola rady sądownictwa w państwie demokratycznym, PS Nr 5/1994, s. 3–18; tenże, Pozycja ustrojowa Krajowej Rady Sądownictwa [w:] Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci prof. A. Strzembosza, pod red. A. Dębińskiego, A. Grześkowiaka, K. Wiaka, Lublin 2002, s. 257–266; L. Garlicki, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. T. IV. Komentarz, pod red. L. Garlickiego, Warszawa 2005, komentarz do art. 186, s. 2–4, komentarz do art. 187, s. 2–3; tenże, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2008, s. 341–343; P. Tuleja, Konstytucyjny status Krajowej Rady Sądownictwa [w:] Krajowa Rada Sądownictwa. XX-lecie działalności, pod red P. Tulei, Warszawa 2010, s. 61–90; J. Gudowski, Historia Krajowej Rady Sądownictwa, dostępne na: www.krs.pl/main2.php?node=history&grp=hist&lng=1; T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski, Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, Warszawa 2010, s. 691–696.
4 Por. wyrok TK z 16.4.2008 r., K 40/07, OTK-A Nr 3/2008, poz. 44.
5 Por. B. Banaszak, Prawo konstytucyjne, Warszawa 2001, s. 619; P. Sarnecki [w:] Prawo konstytucyjne RP, pod red. P. Sarneckiego, Warszawa 2002, s. 40. Według A. Bałabana (Krajowa Rada Sądownictwa – regulacja konstytucyjna i rola w systemie władzy sądowniczej [w:] Sądy i trybunały w Konstytucji i praktyce, pod red. W. Skrzydło, Warszawa 2005, s. 81–82), pewne elementy „zawieszenia” między władzami nie mogą przesłaniać faktu, że jest to organ zdecydowanie przypisany do władzy sądowniczej, o czym przesądzają wyraźne rozwiązania konstytucyjne, co więcej przypisany w pełni (i w całym swym składzie). W innym miejscu ten sam autor wskazał, że KRS jawi się w ramach władzy sądowniczej jako organ dający możliwości wzmocnienia tej władzy w nietypowej sferze polityczno-administracyjnej (s. 86). Rada nie należy, co prawda, do kategorii organów – piastunów trójpodziału w sensie przewidzianym w art. 10 Konstytucji, jest wszakże bez wątpienia organem państwowym funkcjonującym w obrębie władzy sądowniczej i w celu jej wspomagania (s. 87). Zdaniem Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów, w świetle art. 10 ust. 2 i art. 179 Konstytucji nie ma żadnych podstaw, aby KRS zaliczać do organów władzy sądowniczej, nawet w szerokim tego słowa znaczeniu – zob. S. Gebethner, W sprawie konstytucyjności i dopuszczalności poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, „Przegląd Legislacyjny” Nr 4/2003, s. 167 i n. Zob. też. S. Dąbrowski, Głos w dyskusji [w:] Materiały Jubileuszowego L Ogólnopolskiego Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego w Gdyni, 24–26 kwietnia 2008 r., pod red. A. Szmyta, Gdańsk 2008, s. 245.
6 Tak: L. Garlicki, op. cit.; T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski, op. cit., s. 695; A. Bałaban, op. cit., s. 87. Inaczej: P. Sarnecki (Krajowa Rada Sądownictwa [w:] Materiały Jubileuszowego…, op. cit., s. 200), który uznał, że KRS wyrasta na czynnik stanowiący zwieńczenie struktury samorządu sędziowskiego. Konsekwencją takiego stanowiska jest postulat rozważenia celowości utrzymania „mieszanego” składu KRS, gdyż, według tego autora, obecność przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej może być nawet dysfunkcyjna.
7 Zob. A. Wasilewski, Władza sądownicza w Konstytucji RP, PiP Nr 7/1998, s. 10.
8 M. Safjan, O relacjach trzeciej władzy z władzą ustawodawczą i wykonawczą, „Krajowa Rada Sądownictwa. Kwartalnik” Nr 1/2009, s. 19.
9 A. Bałaban [w:] op.cit., s. 86.
10 Ibidem, s. 82.
11 Zob. P. Tuleja, Konstytucyjny status…, op.cit., s. 70.
12 Zob. W. Sokolewicz, Głos w dyskusji [w:] Materiały Jubileuszowego…, op.cit., s. 244; A. Rzepliński, Głos w dyskusji [w:] Materiały Jubileuszowego…, op.cit., s. 259.
13 Tak: W. Hermeliński w zdaniu odrębnym do wyroku TK z 18.7.2007 r. (K 25/07, OTK-A Nr 7, poz. 80); por. P. Tuleja, Konstytucyjny status…, op.cit., s. 68–71. Zdaniem T. Erecińskiego, J. Gudowskiego i J. Iwulskiego, KRS jest szczególnym, konstytucyjnym organem władzy państwowej, funkcjonalnie związanym z władzą sądowniczą oraz z kompetencjami Prezydenta w zakresie mianowania sędziów, zob. T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski, op.cit., s. 694–695.
14 Zob. L. Garlicki, op.cit. Według tego autora, KRS jest organem strukturalnie uplasowanym między władzami, a funkcjonalnie związanym z administracją wymiaru sprawiedliwości i reprezentacją środowiska sędziowskiego. Tezę o „zawieszeniu” Rady między władzami zakwestionował A. Bałaban ([w:] op.cit., s. 87), który uznał, że nie jest to uzasadnione w oparciu o trzeciorzędne cechy jej składu.
15 W celu eliminowania przypadków przekazywania władzy ustawodawczej bądź wykonawczej spraw z zakresu wymiaru sprawiedliwości oraz przeciwdziałania tworzeniu prawnych lub faktycznych mechanizmów niedopuszczalnego oddziaływania na rozstrzygnięcia sądów, zob. P. Tuleja, Konstytucyjne kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa [w:] Materiały Jubileuszowego…, op.cit., s. 244–245; A. Rzepliński [w:] op.cit., s. 205.
16 Zob. P. Tuleja, Konstytucyjny status…, op.cit., s. 69–71. M. Safjan (op.cit., s. 19) powołując się na poglądy wyrażone w doktrynie podkreślił, że poprzez swój mieszany charakter KRS stwarza pomost (komunikacyjny) pomiędzy trzecią władzą a władzą ustawodawczą i egzekutywą.
17 Zob. P. Mikuli, op.cit., s. 109.
18 Zob. P. Tuleja, Konstytucyjny status…, op.cit., s. 67.
19 Zob. P. Mikuli, op.cit., s. 109–110.
20 Zob. J. Thomas, Rady sądownictwa w Europie, „Krajowa Rada Sądownictwa. Kwartalnik” Nr 1/2009, s. 37.
21 Ibidem, s. 38–39.
22European Charter on the Statute for Judges, dostępna na: http://bip.ms.gov.pl/pl/ministerstwo/wspolpraca-miedzynarodowa/wspolpraca-europejska/europejskie-standardy-prawne-dotyczace-sedziow; dalej jako: ECSJ. Powołany akt został uchwalony przez uczestników wielostronnego spotkania dotyczącego statusu sędziów w Europie, zorganizowanego przez Radę Europy w dniach 8–10.1998 r.
23 Pkt 1.7 ECSJ: „Tworzone przez sędziów organizacje zawodowe, do których wszyscy sędziowie mogą swobodnie wstępować, przyczyniają się do obrony ich statutowych praw, w szczególności wobec władz i organów upoważnionych do podejmowania decyzji ich dotyczących”. Pkt 1.8 ECSJ: „Poprzez swoje organizacje zawodowe i swoich przedstawicieli sędziowie uczestniczą w podejmowaniu decyzji dotyczących zarządzania sądami, określania przysługujących im środków oraz ich repartycji na poziomie krajowym i lokalnym. W analogiczny sposób sędziowie są konsultowani w zakresie projektowanych zmian w statutach ich dotyczących oraz sposobu określania wysokości ich wynagrodzenia i świadczeń socjalnych”.
24 Magna Carta of Judges, tekst angielski oraz tłumaczenie na język polski: Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 3/2011, wkładka, s. I–IV oraz www.kwartalnikiustitia.pl; dalej jako: MCJ. MCJ to zbiór zasad podstawowych przyjęty w listopadzie 2010 r. przez Radę Konsultacyjną Sędziów Europejskich [Consultative Council of European Judges (CCJE)], działającą przy Radzie Europy.
25 Pkt 7 MCJ: „Po przeprowadzeniu konsultacji z przedstawicielami sądownictwa, państwo zapewnia odpowiednie zasoby ludzkie, materialne i środki finansowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania systemu wymiaru sprawiedliwości. Dla uniknięcia nacisków, gwarantuje się sędziom odpowiednie wynagrodzenie oraz określone ustawą uposażenie po przejściu w stan spoczynku”. Pkt 9 MCJ: „Przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości mają zagwarantowany udział w procesie podejmowania wszelkich decyzji wpływających na funkcje sądów (ustrój sądownictwa, procedury, inne ustawodawstwo)”.
26 Zob. I. Bujak, E. Sawko, K. Zawiślak, Sędziów uwag kilka w związku z projektem zmian ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, MoP Nr 15/2009, s. 833 i n.; K. Zawiślak, Czemu mają służyć oceny okresowe sędziów?, Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 1/2010, s. 5 i n.
27 Zob. B. Kostyk, Patologia samorządu sędziowskiego, „Prawo Europejskie w praktyce” Nr 7–8/2008, s. 16; tenże, Konstytucyjna rola samorządu sędziów, Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 2/2011, s. 87–91.
28 Szerzej na temat samorządności sędziów: K.R. Kozłowski, Czy jest alternatywa dla sędziowskiego samorządu?, Kwartalnik SSP „Iustitia” Nr 1/2011, s. 3–7.
29 P. Sarnecki, Zagadnienia samorządu sędziowskiego [w:] Ratio est anima legis. Księga Jubileuszowa ku czci Profesora Janusza Trzcińskiego, pod red. J. Górala, R. Hausera, J. Repela, M. Zirk-Sadowskiego, Warszawa 2007, s. 483. Wskazane kompetencje w naturalny sposób przynależą do KRS.
30 P. Sarnecki Krajowa Rada Sądownictwa…, op.cit., s. 202.
31 P. Tuleja, Konstytucyjne kompetencje…, op.cit., s. 244–245; por. A. Rzepliński [w:] op.cit., s. 211 i 221.
32 Zob. wyrok TK z 24.10.2007 r., SK 7/06, OTK-A Nr 9/2007, poz. 108.
33 Zob. P. Tuleja, Konstytucyjny status…, op.cit., s. 69. Według A. Bałabana ([w:] op.cit., s. 87–88), w obecnym stanie prawnym kompetencje KRS są już w pełni rozwinięte. Część z nich związana jest z klasyczną praktyką funkcjonowania władzy sądowniczej, część odpowiada nietypowym wyzwaniom współczesności w zakresie uczynienia z sądownictwa aktywnego partnera świata polityki i administracji, i to już nie tylko wewnątrzpaństwowej, ale i unijnej. Wskazuje on na wyzwania naszych czasów, którym za sprawą rad sądownictwa władza sądownicza musi podołać.
34 Zob. L. Garlicki, op.cit.
[/hidepost]