Regulacje prawne wprowadzone w celu przeciwdziałania skutkom epidemii wirusa SARS-CoV-2 w zakresie wykonania umów o udział w imprezie turystycznej oraz skutki tych regulacji dla organizatorów turystyki i podróżnych

Regulacje szczególne wprowadzone w związku z epidemią koronawirusa SARS-CoV-2. Możliwość zaoferowania podróżnemu vouchera

Przepisy KoronawirusU wskazują drugą, alternatywną obok odstąpienia od umowy, możliwość wywiązania się z umowy przez organizatora turystyki, jaką jest posłużenie się voucherem. Stosownie do art. 15k ust. 2 ­KoronawirusU w przypadku niemożności zorganizowania umówionej imprezy turystycznej z powodu wybuchu epidemii wirusa SARS-CoV-2, organizator jest uprawniony do zaproponowania podróżnemu vouchera do realizacji na poczet przyszłych imprez turystycznych w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna. W myśl art. 15k ust. 3 ­KoronawirusU wartość vouchera musi odpowiadać co najmniej równowartości kwoty, która została wpłacona przez podróżnego na poczet realizacji dotychczasowej umowy o udział w imprezie turystycznej. Podróżny może przyjąć voucher lub nie, według swojego uznania. Przedsiębiorca może namawiać konsumenta, ale nie może zmuszać do jego przyjęcia, podróżny powinien rozważnie podjąć decyzję, bowiem nie ma on możliwości jej zmiany. Utraci on prawo do odstąpienia od umowy w przypadku zdecydowania się na przyjęcie vouchera.

Zauważyć można brak precyzji ustawodawcy w zakresie użycia w art. 15k ust. 2 KoronawirusU sformułowania: „odstąpienie od umowy bądź jej rozwiązanie, o którym mowa w ust. 1, nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez podróżnego zgody na otrzymanie w zamian od organizatora turystyki vouchera”. Wskazać należy, że umowa o imprezę, która nie może się odbyć, nie może nadal trwać, co sugeruje brzmienie przepisu. Klient – przyjmując voucher – zawiera nową umowę, będzie uczestniczył w innej imprezie turystycznej. Usługa wcześniej nabyta nie może być przecież zrealizowana. Kolejny raz należy zatem zastosować wykładnię celowościową i odstąpić od literalnego brzmienia przepisu. Kwestia ta została uregulowana w ten sposób, że za zgodą klienta środki przez niego wpłacone nie podlegają zwrotowi, tylko mogą być wykorzystywane na kolejne usługi w zamian tych, które nie mogły się odbyć. Dochodzi niejako do zamiany roszczenia o zwrot środków na zawarcie nowej umowy na usługi świadczone w przyszłości²⁰.

Ustawodawca dość niefortunnie posłużył się w art. 15k ust. 4 KoronawirusU sformułowaniem, że środki pieniężne, na które zostały wystawione vouchery „są objęte zabezpieczeniem finansowym organizatora turystyki”. Czy na pewno tylko zabezpieczeniem finansowym? I vouchery te nie są już gwarantowane przez Turystyczny Fundusz Gwarancyjny (TFG) w razie niewypłacalności organizatora turystyki? Zabezpieczenia finansowe to I filar, a TFG to II filar, będzie jeszcze o tym mowa w dalszej części niniejszego artykułu. Wynika z tego, że ustawodawca nie wyraził się precyzyjnie i podobnie jak wcześniej nie należy brać pod uwagę literalnej wykładni tego przepisu, gdyż realizacja praw z voucherów zagwarantowana jest nie tylko zabezpieczeniami finansowymi organizatora turystyki, ale również pomocą i pełnym zwrotem środków z Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego.

Instytucja vouchera nie jest uregulowana w prawie polskim i nie ma ugruntowanego znaczenia legislacyjnego, posługuje się nim jednak branża turystyczna. Pojęcie to jedynie incydentalnie pojawiało się do tej pory w naszym ustawodawstwie, np. w art. 42 ust. 11 ImprTurU, w którym mowa jest o tym, że przed rozpoczęciem imprezy turystycznej organizator turystyki dostarcza podróżnemu niezbędne pokwitowania, vouchery i bilety oraz informacje określone w przepisie informacje. Nie wyjaśnia to jednak jak należy rozumieć to pojęcie. Jeżeli konsument zamiast zwrotu pieniędzy ma otrzymać voucher, to należałoby wiedzieć, co kryje się pod tym angielskobrzmiącym określeniem.

Voucher (ang. talon), czek podróżny, dokument finansowy umożliwiający realizację świadczeń zamówionych przez biuro podróży u zagranicznego kontrahenta. Wymienione na voucherze świadczenia są przez klienta zapłacone i powinny być wydane w ilości i jakości zaznaczonej na voucherze. ­Voucher jest dokumentem finansowym²¹.

Można stwierdzić, że voucher, o którym w ustawie ­KoronawirusU jest rodzajem dokumentu (talonu, bonu) zaświadczającego istnienie pewnych praw osoby imiennie w nim wskazanej, a wynikających ze stosunku prawnego łączącego wystawcę vouchera z osobą na nim wymienioną. Wystawcą dokumentu i zobowiązanym do świadczenia jest organizator turystyki, a osobą uprawnioną – beneficjentem – jest podróżny, który uprzednio zawarł z wystawcą umowę o udział w imprezie turystycznej. Voucher ma określoną wartość pieniężną, nie podlega zamianie na gotówkę. W przypadku zgubienia vouchera możliwe jest wystawienie duplikatu.

Voucher nie ma elementów, których wystąpienie jest ­obligatoryjne i określone w przepisach prawa. Wydaje się jednak, że voucher, o który chodzi w KoronawirusU powinien zawierać w szczególności:

•    datę wystawienia;

•    imię i nazwisko osoby, która jest uprawniona do świadczeń z vouchera (jest on imienny); dokument ten wystawiony jest na osobę, która zawarła umowę, chociażby zawarła ją w imieniu grupy osób; klient może przenieść prawa z vouchera na inną osobę; można tego dokonać w drodze cesji, co z reguły wiąże się z opłatami; w przypadku cesji obowiązują zasady określone w ImprTurU;

•    dane dotyczące pierwotnej umowy, która nie doszła do skutku, a więc datę i miejsce jej zawarcia, numer rezerwacji lub umowy (voucher jest związany z konkretną umową);

•    wartość vouchera (kwota na jaką opiewa bon), nie może być niższa niż suma dotychczasowych wpłat klienta, może być natomiast wyższa; jednak należy mieć na uwadze, że jeżeli biuro zwiększa wartość vouchera o 5% czy 10% a nawet 20 % w stosunku do wniesionych wpłat klienta, wówczas powinno być to zaznaczone w treści dokumentu; gdyż ochrona dotyczy jedynie pierwotnie wpłaconej sumy, a zwiększona wartość nie jest gwarantowana przez zabezpieczenia finansowe i TFG w razie niewypłacalności organizatora turystyki;

•    termin ważności vouchera; voucher jest ważny w ciągu roku od dnia, w którym miała się odbyć impreza turystyczna; przy imprezach kilkudniowych bierzemy pod uwagę dzień, w którym miała się rozpocząć odwołana impreza turystyczna;

•    określenie organizatora turystki, będącego wystawcą dokumentu, jak również dane agenta, o ile agent uczestniczył w sprzedaży imprezy turystycznej;

•    jednoznaczne zobowiązanie wystawcy vouchera, będącego organizatorem turystyki, z którego wynika, że w okresie ważności vouchera spełni on świadczenie o określonej wysokości na rzecz osoby imiennie wskazanej w tym dokumencie;

•    zgoda klienta na przyjęcie vouchera; wyrażona w samym tekście tego bonu lub w odrębnym dokumencie; voucher może zostać wystawiony tylko wówczas, jeżeli klient w wyraźny sposób wyrazi wolę jego przyjęcia.