Wykorzystanie Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych do dokonania czynności procesowej sądu

Analogia w czynności doręczenia przez portal informacyjny

Przeprowadzenie wykładni według reguł inferencyjnych ma pozwolić na objęcie tej sytuacji zakresem unormowania wyprowadzonego z istniejących przepisów prawa. Wykładnia dokonana przy użyciu reguł inferencyjnych sprowadzi się do wykorzystania przede wszystkim wnioskowania opartego na regule analogii legis²⁰. Zastosowanie jej nierozerwalnie łączy się właśnie ze stwierdzeniem istnienia luki w prawie, gdy sąd rozpoznaje takie stany faktyczne i stosunki społeczne, które nie zostały objęte bezpośrednią regulacją prawną, choć wykazują one bardzo bliskie podobieństwo do tych, które są przedmiotem regulacji prawnej. Ta ułomność stanu prawnego podlega naprawieniu przez sąd w drodze zastosowania do pominiętych przez prawo sytuacji przepisów najbardziej odpowiadających im w swojej treści z uwzględnieniem ich ratio legis²¹. Przepisy prawa procesowego uwzględniają bowiem i regulują w zasadzie przypadki standardowe, przez co pozostają luki, gdy przepisy nie obejmują sytuacji nietypowych. Podczas gdy wymagają one zastosowania przepisu ustawy, co prowadzi właśnie do dopuszczalności analogii²². Należy wówczas uznać za obowiązującą normę odnoszącą się do rozważanego przypadku na wzór obowiązywania normy odnoszącej się do innej sytuacji prawnej z wyznaczonym już zakresem zastosowania, normowania²³. Sytuację taką – doręczenia pisma realizowanego przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego – reguluje art. 131¹ § 2 KPC wraz z przepisami wydanymi na podstawie delegacji zawartej w art. 1311 § 3 KPC. Przepisy te zostały zawarte w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 20.10.2015 r. w sprawie trybu i sposobu dokonywania doręczeń elektronicznych²⁴.

Przepisy te – art. 131¹ KPC i rozporządzenia z 20.10.2015 r. oznaczają tryb i sposób doręczeń elektronicznych przy wprowadzonej definicji tej czynności jako doręczenia dokonanego za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, i mimo iż Kodeks go nie dookreśla, to z istoty art. 131¹ KPC – z uwzględnieniem powiązanego z nim art. 125 § 1 i § 11a KPC – wynika, iż jest to system do prowadzenia spraw sądowych. Tak też określono to w ustawie o ZmKPCU21 przy wprowadzeniu doręczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego przeznaczonego do udostępniania pism, a nie w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe (art. 15zzs⁹ ust. 2 zd. 1 ZapobChoróbU). A w sposób wyraźny eksponuje to Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 29.6.2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie trybu i sposobu dokonywania doręczeń elektronicznych²⁵. Doręczenie pisma za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe ma nastąpić w taki sposób, że umieszczone zostanie na koncie, z którego adresat wniósł pierwsze pismo w sprawie, chyba
że przepis szczególny stanowi inaczej (§ 3 DorElektR). Dla przyjęcia podstaw dokonania doręczenia pisma przez portal informacyjny konieczne staje się wobec tego ustalenie faktu umieszczenia go w systemie teleinformatycznym (art. 15zzs⁹ ust. 2 zd. 1 ZapobChoróbU). Umieszczenie pisma ma nastąpić w taki sposób, który umożliwi pełnomocnikowi zapoznanie się z jego treścią. Nie będzie to w tym wypadku konto, z którego pismo zostało wniesione, ale powinno ono być założone dla zawodowego pełnomocnika jako użytkownika portalu informacyjnego, a którym będzie zbiór danych identyfikujących użytkownika konta wraz z przyporządkowanymi – a właściwie udostępnionymi przez konto – zasobami portalu informacyjnego (§ 2 pkt 1 i 2 DorElektR)²⁶.

Doręczenie elektroniczne następuje w chwili wskazanej w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji (art. 131¹ § 1 zd. 1 KPC), tzn. w chwili pierwszego uwierzytelnienia pełnomocnika na koncie (przez co rozumie się proces elektroniczny, który umożliwia identyfikację elektroniczną użytkownika konta w systemie teleinformatycznym obsługującym postępowanie sądowe) po umieszczeniu doręczanego pisma (§ 2 pkt 3 i 4 DorElektR), lecz tylko wtedy gdy zapoznanie się z treścią pisma było możliwe przy uwzględnieniu funkcjonowania systemu. Jeśli takie zapoznanie się z treścią pisma nie było możliwe z przyczyn związanych bezpośrednio z funkcjonowaniem tego systemu (§ 2 pkt 4 DorElektR), to nie ma miejsca przypadek stworzenia adresatowi sytuacji stanowiącej element konstytutywny czynności doręczenia pisma. Uregulowanie to na zasadzie analogii znajdzie więc zastosowanie przy doręczeniu za pośrednictwem portalu informacyjnego.

W ramach analizy doręczenia elektronicznego pozostaje zagadnienie czasu doręczenia pisma art. 134 KPC przewiduje ograniczenie czynności doręczenia tradycyjnego przez wyłączenie jej dokonania w dni uznane za ustawowo wolne od pracy oraz w porze nocnej (co obejmuje czas od godziny 21:00 do godziny 7:00 – art. 134 § 2 KPC). Gdy nie jest to zarazem wyjątkowy przypadek, a na doręczenie takie zgodził się prezes sądu. W przypadku doręczenia elektronicznego pismo uznaje się za doręczone w chwili wskazanej w elektronicznym potwierdzeniu odbioru korespondencji, wobec czego art. 134 § 1 KPC nie stosuje się. Nie ma natomiast żadnej treści co do pory doręczenia w art. 15zzs⁹ ZapobChoróbU). Oprócz podobieństwa sytuacji faktycznej – uregulowanej i nieuregulowanej – dla zastosowania analogii istotne staje się uwzględnienie podobieństwa celów, jakie mają być osiągnięte poprzez tę samą regulację prawną i przy występowaniu tożsamego motywu legislacyjnego (ratio legis)²⁷. Prowadzi to rozszerzenia zakresu unormowania zawartego w art. 131¹ § 2 zd. 2 KPC, co pociągałoby za sobą wykluczenie treści art. 134 KPC także przy doręczeniu przez portal informacyjny. Przemawia zresztą za tym istota doręczenia poprzez portal informacyjny, jeśli data doręczenia wiąże się z odbiorem – zapoznaniem się z pismem – bądź z upływem określonego czasu przy braku takiego odbioru (art. 15zzs⁹ ust. 3 ZapobChoróbU).

Stosownie do art. 142 § 1 KPC odbiorca pisma potwierdza doręczenie przesyłki pisemnie. W takim dokumencie zawarte jest oświadczenie potwierdzające odbiór pisma i oznaczające datę, które odbiorca podpisuje. Jeśli odbiorca nie może lub nie chce sporządzić dokumentu, to podmiot doręczający przesyłkę oznacza datę doręczenia oraz wskaże przyczyny braku podpisu (art. 142 § 2 KPC). Przy doręczeniu elektronicznym czynność ta jest potwierdzana dokumentem uzyskanym z systemu teleinformatycznego (art. 142 § 1 KPC). Przy doręczeniu pisma poprzez umieszczenie jego treści w systemie teleinformatycznym – w portalu informacyjnym – nie ma odrębnej regulacji co do utworzenia takiego potwierdzenia, mimo iż dokładną regulację przewiduje § 4 ust. 1, 1a i 2 DorElektrR. Wiadomo, że w przypadku elektronicznego doręczenia potwierdzenie odbioru następuje automatycznie. Odbiorca nie ma wpływu na treść tego dokumentu ani na zawartą w nim datę dokonania czynności doręczenia. W razie podniesienia zarzutów co do nieprawidłowości wytworzonego w ten sposób przez system teleinformatyczny dokumentu, obowiązkiem sądu będzie ustalenie prawidłowości działania w tym wypadku systemu teleinformatycznego – portalu informacyjnego.