Forum Konsumenckie przy Rzeczniku Praw Obywatelskich
Styk prawa Unii Europejskiej i prawa krajowego
Wyjaśnienia na tle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 11.9.2019 r. w sprawie C-383/18 Lexitor Sp. z o.o.
Dotyczy:
1. Proporcjonalnego obniżenia całkowitego kosztu kredytu konsumenckiego ze względu na jego wcześniejszą spłatę.
2. Utrzymania statusu umowy konsumenckiej pomimo cesji uprawnień przez konsumentów na przedsiębiorcę.
I. Stan faktyczny
Sprawa została wniesiona przeciwko trzem instytucjom finansowym (dwa banki i SKOK) przez spółkę Lexitor. We wszystkich przypadkach konsumenci dokonali przedterminowej spłaty zaciągniętych kredytów konsumenckich, a następnie scedowali na rzecz spółki Lexitor swoje roszczenia o zapłatę części prowizji wynikające z przedterminowej spłaty kredytu. Instytucje finansowe odmawiały zapłaty, argumentując, że prowizja nie podlega obniżce („rabatowaniu”), gdyż nie jest kosztem zależnym od czasu trwania umowy o kredyt konsumencki. Lexitor jako nabywca wierzytelności, zażądał od pozwanych instytucji finansowych zwrotu części prowizji zapłaconych przez konsumentów, wraz z odsetkami za opóźnienie.
Sąd odsyłający sformułował następujące pytanie „Czy wykładni przepisu zawartego w art. 16 ust. 1 w zw. z art. 3 [lit.] g) [dyrektywy 2008/48] należy dokonywać w ten sposób, że konsument, w przypadku dokonania wcześniejszej spłaty swoich zobowiązań wynikających z umowy o kredyt, uprawniony jest do uzyskania obniżki całkowitego kosztu kredytu, w tym również o koszty, których wysokość nie jest zależna od długości trwania tej umowy o kredyt?”.
II. Problemy prawny zdefiniowane przez TSUE
1. Zasadniczy problem prawny zdefiniowany przez TSUE sprowadza się do pytania, czy przewidziane w art. 16 ust. 1 dyrektywy 2008/48 prawo do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty tego kredytu obejmuje tylko te koszty, których wysokość lub powstanie zależy od okresu kredytowania czy też dotyczy również kosztów, które nie są uzależnione od okresu obowiązywania umowy.
2. Trybunał rozważył także kwestię czy to, że spór sądowy dotyczy wyłącznie przedsiębiorców, nie stanowi przeszkody dla zastosowania dyrektywy o kredycie konsumenckim.
III. Istota problemów
1. Pierwszy problem powstał na tle niejednoznacznego sformułowania1 art. 16 dyrektywy o kredycie konsumenckim2. Powstało pytanie co oznacza odwołanie do „odsetek i kosztów przypadających na pozostały okres obowiązywania umowy” przy obliczaniu obniżki kosztu kredytu należnej konsumentowi.
Możliwe są dwa sposoby interpretacji owego przepisu:
• pierwszy, zgodnie z którym obniżce podlegają tylko te koszty, których wysokość lub powstanie zależy od okresu kredytowania, takie jak np. oprocentowanie;
• drugi, zgodnie z którym obniżce podlegają wszystkie koszty składające się na całkowity koszt kredytu.
Spór w istocie dotyczył tego czy niektóre koszty i opłaty, których wysokość nie jest zależna od czasu trwania umowy, np. prowizja za udzielenie kredytu, powinny być, w razie przedterminowej spłaty kredytu przez konsumenta, obniżane czy też nie.
2. Drugi problem wiązał się z faktem, że konsumenci przenieśli w drodze cesji swoje uprawnienia na stowarzyszenie, które następnie dochodziło swoich roszczeń przed sądem. TSUE rozważył czy w takim wypadku sprawa ma w dalszym ciągu charakter konsumencki.