Glosa do wyroku z 1.12.2020 r. wydanego przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii (skarga nr 26374/18)
II. Stan faktyczny, zarzuty i rozstrzygnięcie
II.1. Zamieszczony niżej opis stanu faktycznego przytaczam w ślad za tłumaczeniem (części) wyroku opracowanym przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia3, co pozwala na zachowanie jednolitości terminologicznej. Charakter rozstrzygnięcia wymaga przytoczenia także innych fragmentów wyroku w dalszych częściach glosy:
„Skarżący, Guðmundur Andri Ástráðsson, [w] marcu 2017 r., został skazany za kierowanie samochodem bez ważnego prawa jazdy oraz pod wpływem narkotyków. Jego apelacja od tego wyroku była rozpoznawana przez nowy Sąd Apelacyjny (Landsréttur), utworzony w styczniu 2018 r. Jednym z sędziów przydzielonych do rozpoznania tej apelacji była sędzia A.E. Pan Ástráðsson wniósł o jej wyłączenie od rozpoznawania sprawy, podnosząc, że jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyrokach z grudnia 2017 r., w procesie jej powołania na stanowisko sędziego tego sądu wystąpiły nieprawidłowości. Wniosek o wyłączenie sędzi A.E. nie został uwzględniony.
Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy wyrok skazujący Pana Ástráðssona. W kwietniu 2018 r. Pan Ástráðsson odwołał się od wyroku Sądu Apelacyjnego do Sądu Najwyższego, podnosząc, że skoro A.E. została powołana na stanowisko sędziowskie z naruszeniem prawa, to pozbawiono go prawa do rzetelnego procesu przed niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą. W odwołaniu Pan Ástráðsson wskazywał również, że powołanie A.E. było motywowane politycznie.
W maju 2018 r. Sąd Najwyższy odrzucił żądania skarżącego. Sąd Najwyższy uznał, że mimo uchybień proceduralnych, które miały miejsce w toku procedury powołania A.E. na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego, które to uchybienia zostały przez ten sam sąd stwierdzone w wyrokach z grudnia 2017 r., jej powołanie na to stanowisko jest ważne. Zdaniem Sądu Najwyższego brak jest więc dostatecznych podstaw, by kwestionować, że proces Pana Ástráðsson spełniał kryteria rzetelnego procesu przed niezawisłym i bezstronnym sądem. (…).
A.E. została powołana na stanowisko sędziego w wyniku procedury, w toku której Komisja Oceniająca dokonała oceny 33 kandydatów na 15 stanowisk sędziego Sądu Apelacyjnego, a następnie zarekomendowała nominowanie tych 15 kandydatów, których uznała za najlepiej wykwalifikowanych do sprawowania tej funkcji.
Zgodnie z właściwymi przepisami Ustawy o Sądownictwie nr 50/2016 („nowa Ustawa o Sądownictwie”), Minister Sprawiedliwości miał prawo nie zaakceptować propozycji Komisji Oceniającej i zaproponować innego kandydata lub kandydatów na stanowisko (stanowiska) sędziego Sądu Apelacyjnego, pod warunkiem, że taki kandydat został oceniony (tacy kandydaci zostali ocenieni) przez Komisję Oceniającą jako spełniający minimalne wymagania dla powołania na stanowisko sędziego Sądu Apelacyjnego, określone przez Prawo o Sądownictwie oraz pod warunkiem zaakceptowania takiej kandydatury (takich kandydatur) przez Parlament.
W niniejszej sprawie, Minister Sprawiedliwości wybrał 11 spośród 15 proponowanych przez Komisję Oceniającą kandydatów na sędziów Sądu Apelacyjnego i dodał 4 kandydatów, w tym A.E. A.E. znajdowała się na sporządzonej przez Komisję Oceniającą liście najbardziej wykwalifikowanych kandydatów do objęcia stanowiska sędziego Sądu Apelacyjnego, lecz na niższej pozycji (poniżej 15. miejsca na liście). Minister Sprawiedliwości uargumentowała zmiany dokonane przez siebie na liście w stosunku do propozycji Komisji Oceniającej.
W czerwcu 2017 r. Parlament poddał pod głosowanie całą listę kandydatów na stanowiska sędziów Sądu Apelacyjnego zaproponowaną przez Minister Sprawiedliwości. Lista ta została przyjęta przez Parlament większością głosów, w trakcie jednego głosowania. Następnie, jeszcze w czerwcu 2017 r., Prezydent Islandii podpisał akty nominacji nowych sędziów Sądu Apelacyjnego, w tym A.E.
Dwoje kandydatów na sędziów Sądu Apelacyjnego, którzy zostali wskazani do nominacji przez Komisję Oceniającą, lecz zostali usunięci z listy przez Minister Sprawiedliwości, pozwało państwo islandzkie, kwestionując zgodność z prawem procedury nominacji sędziów Sądu Apelacyjnego. W grudniu 2017 r. Sąd Najwyższy oddalił ich roszczenia o odszkodowanie z tytułu szkody majątkowej, lecz zasądził na rzecz każdego z nich po 700 tys. koron islandzkich (ISK) (około 5,7 tys. euro) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Sąd Najwyższy, w dwóch wyrokach z 19.12.2017 r., uznał, że Minister Sprawiedliwości dopuściła się naruszenia prawa administracyjnego, gdyż przedłożona przez nią Parlamentowi propozycja odstąpienia od rekomendacji Komisji Oceniającej nie została oparta na niezależnym badaniu wszystkich elementów niezbędnych do dokonania oceny kwalifikacji proponowanych przez nią kandydatów. Również postępowanie w Parlamencie było wadliwe w zakresie tych czterech kandydatów, którzy nie znajdowali się na pierwotnej liście osób rekomendowanych przez Komisję Oceniającą, albowiem Parlament zatwierdził łącznie, w jednym głosowaniu, całą zmienioną listę, zamiast głosować osobno nad każdą kandydaturą, jak tego wymagało prawo”.