Strategia SSP „Iustitia” dotyczaca działań w krótkim, średnim i długim horyzoncie czasowym
5. Ochrona interesów Skarbu Państwa w kontekście odszkodowań wypłacanych w związku z wydawaniem orzeczeń przez neosędziów w Sądzie Najwyższym
Problem:
Przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka zawisło kilkaset spraw dotyczących różnych aspektów reform wymiaru sprawiedliwości z okresu rządów PiS. Wobec ugruntowanego orzecznictwa Trybunału, który stwierdza naruszenie art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w sytuacji, gdy sprawa została zakończona orzeczeniem wydanym przez tzw. neosędziego w Sądzie Najwyższym, Rzeczpospolita Polska zobowiązana jest do wypłaty odszkodowań. Na mocy zawieranych ugód wynoszą one 10 000 euro za sprawę. Kwoty te obciążają wyłącznie polskich podatników, a powinni je zwrócić wydający te orzeczenia z pełną świadomością skutków neosędziowie.
Rozwiązanie:
W ramach wykonania wyroków ETPCz (szczególnie Wałęsa v. Polska) można wdrożyć odpowiedzialność regresową neosędziów w SN wobec Skarbu Państwa na zasadzie deliktu (art. 415 KC). Te osoby mając świadomość, że ich działalność narusza prawo i tworzy obowiązek odszkodowawczy po stronie Skarbu Państwa, w sposób zawiniony tę działalność kontynuują.
Możliwa perspektywa czasowa działań: średnioterminowa
6. Równomierne rozłożenie etatów sędziowskich w skali kraju
Problem:
Jak wskazano w raporcie NIK konieczne jest dokonanie analizy oraz opracowanie planów działań dotyczących zapewnienia zrównoważonego obciążenia sędziów i pracowników w sądach z podobnym obciążeniem w skali Polski. Dotąd Minister nie określił modelu etatyzacji określającego graniczne wartości obciążeń orzeczników, umożliwiające sprawne rozstrzyganie spraw (także w aspekcie jakości orzeczeń), a tym samym nie wiadomo w oparciu o co są podejmowane decyzje kadrowe. Stwarza to istotne ryzyko utrzymywania się w kolejnych latach stanu nierównowagi w obciążeniach sędziów, orzekających w takim samym lub zbliżonym zakresie spraw, w poszczególnych sądach w kraju. Zdarza się, że dwa sądy o takiej samej obsadzie sędziów, różnią się znacznie, jeśli chodzi o liczbę wpływających do nich spraw. Proces decyzyjny Ministra związany z zarządzaniem etatyzacją sądów, w tym decyzje o przydzieleniu poszczególnym sądom zwolnionych etatów, jest nieczytelny (brak jednoznacznych kryteriów decyzji), a w niektórych przypadkach nietransparentny (brak uzasadnienia decyzji).
Rozwiązanie:
Konieczne jest opracowanie modelu etatyzacji, w którym zostanie pokazane jakie jest obciążenie sprawami sędziów w poszczególnych sądach i wytypowanie tych jednostek, które wymagają wzmocnienia kadrowego. Jednym z możliwych rozwiązań jest stworzenie cyfrowego bliźniaka sądownictwa (digital twin – DT), który w czasie rzeczywistym analizowałby dane dotyczące wpływu i obciążenia w kontekście etatyzacji.
Możliwa perspektywa czasowa działań: długoterminowa.