Strategia SSP „Iustitia” dotyczaca działań w krótkim, średnim i długim horyzoncie czasowym

15. Usprawnienie i unowocześnienie czynności w sprawach karnych.

Problem:

Procedowanie w sądach karnych jest szczególnie czasochłonne i generuje dla państwa ogromne koszty – co wynika często z braku podstawowych usprawnień odpowiadających wymogom współczesności.

Akta spraw karnych obejmują niejednokrotnie kilkadziesiąt czy kilkaset tomów. Jedynie w ułamkowej części są dostępne w zdygitalizowanej postaci, co powoduje, że korzystanie z nich przez sędziego, udostępnianie ich stronom czy innym organom oznacza fizyczne przenoszenie setek kilogramów papieru.

Brak integracji systemów powoduje ponadto, że sędziowie nie mają szybkiego dostępu do aktualnych danych dotyczących powiązanych spraw, toczących się równolegle – również na etapie postępowania przygotowawczego. Takie dane mogą zaś mieć istotne znaczenie dla toku postępowania karnego.

Doręczanie stronom orzeczeń sądowych jest możliwe jedynie w formie papierowej. Sędziom narzucono sposób uzasadniania wyroków w sprawach karnych na schematycznych formularzach, które zwłaszcza w wielowątkowych sprawach są niezrozumiałe dla stron i naruszają ich prawa. Jednocześnie brak takiej możliwości w prostych sprawach o wykroczenia.

Rosnąca liczba spraw, w której stronami są osoby nieposługujące się biegle językiem polskim sprawia, że konieczne jest przesyłanie im pouczeń o ich prawach i obowiązkach w zrozumiałym dla nich języku. Urzędowe wzory takich pouczeń są dostępne tylko w języku polskim, co powoduje konieczność każdorazowego tłumaczenia przysięgłego tego samego tekstu. Wydłuża to postępowanie i obciąża podatników nieracjonalnymi wydatkami (np. po kilkaset złotych przy każdym akcie oskarżenia).

Rozwiązanie:

Potrzeba pilnych działań zmierzających do cyfryzacji akt i integracji systemów informatycznych (w tym – z systemem PROK-SYS).

Wskazane jest rozszerzenie katalogu pism wysyłanych przez portal informacyjny o odpisy orzeczeń (analogicznie jak w przypadku postępowania cywilnego).

Konieczne jest, by Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało wzory pouczeń do doręczenia co najmniej w językach obcych: angielskim, rosyjskim, ukraińskim, gruzińskim, arabskim, a optymalnie – we wszystkich językach UE.

Należy rozważyć możliwość sporządzenia uzasadnienia na formularzu także w sprawach o wykroczenia oraz pozostawić sędziom prawo wyboru formy uzasadnienia w sprawach karnych, by mogło być czytelne dla stron.

Możliwa perspektywa czasowa działań: średnioterminowa.

16. Transparentność decyzji podejmowanych przez Ministra Sprawiedliwości wobec sędziów

Problem:

Pomimo zmiany rządów, nie zmieniły się zasady podejmowania decyzji przez Ministra Sprawiedliwości. Szereg działań jest niezrozumiałych zarówno dla środowiska sędziowskiego, jak i opinii publicznej.

Rozwiązanie:

Dialog ze środowiskiem sędziowskim w oparciu o transparentne zasady. Wprowadzenie transparentnej praktyki powoływania spośród sędziów członków komisji egzaminacyjnych oraz komisji ds. pytań egzaminacyjnych w procesie szkolenia zawodowego prawników (adwokatów, radców prawnych i notariuszy).

Odstąpienie od praktyki wydawania negatywnych decyzji i opinii bez uzasadnienia w sprawach kadrowych sądownictwa (np. w przypadku kandydatów na wizytatorów, na sędziów delegowanych do sądów wyższych instancji).

Możliwa perspektywa czasowa działań: średnioterminowa.