W dniach 9–11.12.2011 r. w Warszawie odbyła się międzynarodowa konferencja „Wymiar sprawiedliwości w Unii Europejskiej i w krajach Partnerstwa Wschodniego”.

Organizatorem tego wydarzenia było Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, a konkretnie członkowie Oddziału Warszawskiego oraz Zespołu ds. Współpracy Międzynarodowej Stowarzyszenia. Konferencja stanowiła okazję do wymiany doświadczeń przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, ale również świata naukowego i adwokatury z bardzo różnych krajów Europy, od tzw. starych demokracji europejskich w rodzaju Włoch czy Niemiec, poprzez nowe kraje członkowskie jak Estonia, Litwa, Czechy czy Polska, aż do państw, które dopiero od niedawna podejmują wysiłki mające na celu poprawę funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, jak Ukraina, Gruzja czy Azerbejdżan.

Konferencja podzielona została na dwa panele: Pozycja władzy sądowniczej i Sprawny sąd – zalety i wady wybranych systemów sądowniczych. W tak szeroko zakreślonych ramach gościom pozostawiono swobodę co do tego, jakimi doświadczeniami i wiedzą chcieliby się podzielić. Skutkiem tego założenia jest pewna niejednorodność wystąpień, ale jest to skutek zamierzony – zależało nam na forum swobodnej dyskusji, a nie uprawianiu komparatystyki prawniczej. Wydaje się, że to założenie udało się zrealizować, uzyskaliśmy bowiem unikalne porównanie wad i zalet różnych europejskich systemów sądowniczych. Warte podkreślenia zalety poszczególnych modeli zostały wyeksponowane, ale również nie unikano prezentowania pojawiających się zagrożeń, które, jak uczy historia, zwykle nie są ograniczone do jednego państwa i prędzej czy później się rozprzestrzeniają. Uczestnicy konferencji rozwiali też wiele mitów. Okazało się, że nawet doskonale zorganizowani Niemcy mają poważne problemy, a często niedoceniane narody Kaukazu tak szybko nadrabiają zaległości historyczne, że nie można wykluczyć sytuacji, w której będziemy tamtejszym sędziom zazdrościć i miejsca w społeczeństwie, i warunków wykonywanej służby.

Opracowanie zostało podzielone na dwie części odpowiadające tytułom paneli i uzupełnione o trzy aktualne kluczowe w zakresie statusu sędziego i zadań wymiaru sprawiedliwości dokumenty. Przedstawione w niniejszej publikacji komentarze dotyczące doświadczeń polskich oraz naszych europejskich sąsiadów mogą zostać z pożytkiem wykorzystane także w dalszej dyskusji na temat docelowego kształtu wymiaru sprawiedliwości Rzeczypospolitej Polskiej.