- Temat numeru
- Artykuł pochodzi z numeru IUSTITIA 3-4(54)/2024, dodano 11 maja 2025.
Doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego dla SędziegoJacka Gudowskiego
Jak podkreśla prof. Paweł Grzegorczyk w swojej recenzji, uzasadnienia orzeczeń, w których Jacek Gudowski był sprawozdawcą, cechuje wyjątkowy kunszt, zwięzły i syntetyczny charakter oraz nadzwyczajna troska o zachowanie poprawności językowej.
Działalność orzeczniczą Jacek Gudowski łączył z działalnością organizacyjną na rzecz wymiaru sprawiedliwości. Dwukrotnie został wybrany na członka Krajowej Rady Sądownictwa (na pierwszą kadencję w latach 1990–1994 oraz w latach 1998–2002). Był autorem pierwszego regulaminu Krajowej Rady Sądownictwa a także jednym ze współautorów regulaminu Sądu Najwyższego obowiązującego do 2017 r.
W latach 2003–2006 oraz 2011–2015 był członkiem Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego przy Ministrze Sprawiedliwości, uczestnicząc w przygotowaniu kolejnych projektów ustaw z zakresu postępowania cywilnego. Był twórcą koncepcji skargi na stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu wydanego w postępowaniu cywilnym. Koncepcja ta została następnie przeniesiona do postępowania sądowo-administracyjnego. Wypracował także koncepcję przyczyn kasacyjnych, rozwijając ją w swoich publikacjach.
Jacek Gudowski jest członkiem Polskiego Towarzystwa Procesualistów Cywilnych, członkiem Kolegium Redakcyjnego „Przeglądu Sądowego”, bierze udział w konferencjach naukowych, przewodniczy jury konkursu na książkę prawniczą najbardziej przydatną w praktyce wymiaru sprawiedliwości.
Sędzia Jacek Gudowski zaliczany jest do najwybitniejszych przedstawicieli nauki postępowania cywilnego. Jego dorobek naukowy obejmuje liczne przeglądy orzecznictwa, artykuły w czasopismach prawniczych i pracach zbiorowych, komentarze, redakcję i współautorstwo „Systemu prawa procesowego cywilnego” a wreszcie wielotomowe zbiory orzecznictwa i piśmiennictwa z zakresu prawa i postępowania cywilnego.
Zainteresowania naukowe Jacka Gudowskiego w zakresie postępowania cywilnego koncentrują się przede wszystkim na środkach zaskarżenia, obejmują jednak także liczne inne zagadnienia jak np. dopuszczalności drogi sądowej, właściwości i składu sądu, pełnomocnictwa procesowego, koncentracji materiału procesowego, nadużycia prawa procesowego. W swojej twórczości naukowej podejmuje ponadto problematykę naczelnych zasad postępowania, związania sądu oceną sądu wyższej instancji, roli i znaczenia uchwał Sądu Najwyższego, którym nadano walor zasady prawnej. Jego publikacje poświęcone postępowaniu cywilnemu – jak zauważa prof. Paweł Grzegorczyk w swojej recenzji – „pozwalają ukazać piękno tej dyscypliny i rolę prawa sądowego jako samodzielnego nośnika konstytucyjnych wartości”.
Są to teksty wskazujące na ogromną erudycję autora, błyskotliwe i wielowątkowe, oparte na dogłębnej znajomości omawianej materii, a zarazem krytyczne i otwarte na nowe koncepcje. Są wyrazem szerszej teoretycznoprawnej refleksji autora nad prawem (nie tylko prawem i postępowaniem cywilnym).
Za najważniejsze osiągnięcia w dorobku Jacka Gudowskiego z zakresu postępowania cywilnego należy uznać jego opracowania w tomach trzecim i czwartym „Systemu prawa procesowego cywilnego”.
W tomie trzecim, poświęconym środkom zaskarżenia, którego był także redaktorem, opracował rozdziały dotyczące skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądu. W tomie czwartym (części II) poświęconym postępowaniu nieprocesowemu, zajął się problematyką postępowania w sprawach o ubezwłasnowolnienie. Sędzia Jacek Gudowski jest również jednym z autorów najobszerniejszego i wielokrotnie wznawianego komentarza do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. prof. Tadeusza Erecińskiego. Opracował m.in. fragmenty dotyczące dopuszczalności drogi sądowej, składu sądu, pełnomocnictwa procesowego, wyroków, postępowań odrębnych w sprawach z zakresu prawa pracy, w sprawach gospodarczych, postępowania uproszczonego, a ponadto skomentował całość przepisów o postępowaniu nieprocesowym.
Drugim obszarem zainteresowań naukowych Jacka Gudowskiego jest prawo cywilne materialne. Jest redaktorem i jednym z autorów obszernego komentarza do Kodeksu cywilnego (tzw. sędziowskiego).
Doktryna prawa cywilnego zawdzięcza jemu rozwinięcie i uzasadnienie koncepcji bezprawności judykacyjnej, stanowiącej przesłankę odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną wydaniem prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem. Zgodnie z nią niezgodność z prawem ograniczona jest do orzeczeń dotkniętych wadami rażącymi, oczywiście błędnymi, narzucającymi się bez konieczności pogłębionej analizy prawniczej. Koncepcja ta stara się pogodzić prawo do naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organów władzy publicznej, w tym sądów, z zasadami sądowego stosowania prawa przez niezawisłe sądy. Koncepcja ta została zaakceptowana w wyroku TK z 27.10.2015 r. w sprawie SK 9/13 i jest podzielana w orzecznictwie SN i sądów powszechnych.
Innym obszarem zainteresowań naukowych Jacka Gudowskiego jest problematyka ustroju sądownictwa i władzy sądowniczej, a także historia sądownictwa, zwłaszcza historia sądownictwa w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Wśród publikacji z tego zakresu zwrócić należy uwagę na artykuły dotyczące koncepcji szczególnej podstawy wyłączenia sędziego z mocy prawa (iudex impurus), jako remedium na wadliwe powołania sędziowskie po 2017 r., w której odwołuje się do konstrukcji stosunku procesowego, idei bezstronności sędziowskiej i orzecznictwa sądów międzynarodowych, oraz artykuł dotyczący wyłączenia sądu jako organu wymiaru sprawiedliwości.